Γαλιά: Πορεία στο χρόνο και την ιστορία…

Του Δρ Ζαχαρία Καψαλάκη

Γαλιά…

Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Φαιστού και βρίσκεται σε υψόμετρο 250 μ.!

Το χωριό αναφέρεται για πρώτη φορά στην επαρχία Καινούργιου το 1577 από τον Fr. Barozzi ως Galea, από τον Καστροφύλακα ως Galia το 1583 με 120 κατοίκους και από τον Βασιλικάτα ως Galea το 1630.

Στην πρώτη τούρκικη απογραφή τους 1671 αναγράφεται ως Gaglia με 31 χαράτσια ( 14 πλουσίων, 13 μεσαίας τάξεως και 4 πτωχών οικογενειών).

Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 (Pashley) αναφέρεται ως Talia  με  15  μουσουλμανικές οικογένειες.

Στην απογραφή του 1875 που διενήργησε ο υποπρόξενος της Ρωσίας  Ι. Μητσοτάκης, το χωριό αναφέρεται ως Μετόχι των Βοριζίων και κατοικείται από 50 κατοίκους. Οι 25 είναι χριστιανοί και οι 25 μουσουλμάνοι (10  οικογένειες). (Αλ. Ανδρικάκης, Στατιστική 1875 έτους, ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008).

Στην απογραφή Σταυράκη (1881) το χωριό ανήκει στο Δήμο Αμπελούζου και έχει 65 κατοίκους (26 άρρενες και 39 θήλεις). Οι χριστιανοί είναι 11 (3 άρρενες και 8 θήλεις) και οι μουσουλμάνοι 54 (23 άρρενες και 31 θήλεις). Στο χωριό ζουν συνολικά 17οικογένειες, οι 2 χριστιανικές και οι 15 μουσουλμανικές.

Το 1894 γράφει ο Καλομενόπουλος στην απογραφή του γράφει ότι ο Μπανασός κατοικείται από 2 Ελληνικών και 15 Τουρκικών οικογενειών» (Νικόστρατου Θ. Καλομενόπουλου, Κρητικά, Εν Αθήναις 1894 και ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008).

Το 1900 στην πρώτη απογραφή της Κρητικής Πολιτείας, η Γαλιά ανήκει στο Δήμο Γόρτυνας και έχει πληθυσμό 49 κατοίκων. Οι 47 είναι Έλληνες (16 άνδρες και 31 γυναίκες) και μόλις 2 Τούρκοι (1 άνδρας και 1 γυναίκα) οι τελευταίοι εναπομείναντες.

Η Γαλιά  αναφέρεται στις απογραφές από το 1900 και μετά με τον παρακάτω αριθμό κατοίκων.

Στην Γαλιά γεννήθηκε ο μεγάλος λυράρης Λευτέρης Μανασάκης και ο χρυσός παραολυμπιονίκης του Ρίο Μανόλης Στεφανουδάκης.

Στη χωριό υπήρχε ποδοσφαιρική ομάδα, η Δόξα Γαλιάς που είχε πρωταγωνιστήσει στο πρωτάθλημα της Α1 Κατηγορίας της ΕΠΣΗ. Υπάρχουν σήμερα Σύλλογος Γυναικών και Πολιτιστικός Σύλλογος από τους παλαιότερους της Κρήτης.

(Με στοιχεία από τον Στέργιο Σπανάκη: Πόλεις και χωριά της Κρήτης)