Τυμπάκι! Πορεία στο χρόνο και την ιστορία…

Του Δρ Ζαχαρία Καψαλάκη*

Τυμπάκι!

Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Φαιστού, σε υψόμετρο 30μ.!

Η παλαιότερη αναφορά στον οικισμό αναφέρεται σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα το 1390 ως Chimdachi στη Messara.

Το 1415 έφτασε στην περιοχή με καράβι ο Φλωρεντιανός ιερωμένος  Χριστόφορος Μπουολεμόντι, κάνοντας τον περίπου της Κρήτης. Βγήκε στην ξηρά να δει το φρούριο και συνάντησε μια γριά που του είπε να φύγει γρήγορα , γιατί ένας υγιείς που θα πιει νερό από εκεί θα χάσει την υγειά του. Και εννοούσε βέβαια την ελονοσία που υπήρχε στην περιοχή, από τα στάσιμα νερά του Γέροπόταμου…
Την περίοδο της Ενετοκρατίας αναφέρεται ως μετόχι γύρω στα 1577 και συγκεκριμένα αναφέρεται ως Timpachi Mettochio από τον Fr. Barozzi. Το 1630 το Βασιλικάτα, αναφέρει δυο οικισμούς: Timpachi Apano και  Timpachi Cato.

Στην πρώτη τούρκικη απογραφή τους 1671 αναγράφεται ως Dibaki  με 14 χαράτσια, (15 πλουσίων, 16 μεσαίας τάξεως και 9 πτωχών οικογενειών). Εκείνη τη εποχή μεγαλύτερος οικισμός στην περιοχή ήταν η Αγία Τριάδα με 53 χαράτσια. Στη επόμενες απογραφές η Αγία Τριάδα ακολουθεί φθίνουσα πορεία, ενώ αντίθετα το Τυμπάκι αυξητική. Είναι πολύ πιθανόν οι κάτοικοί της να μετακινούνται προς το Τυμπάκι!

Κατά την Τουρκοκρατία το Τυμπακι ήταν Βακούφικο χωριό. Ο φόρος που αναλογούσε είχε δοθεί δωρεά από το σουλτάνο στην κατακτητή του Ρεθύμνου Γαζί Χουσεΐν πασά. Ήταν «τεμλίκι» του, που σημαίνει πως είχε την επικαρπία αυτός και οι κληρονόμοί του. Η θέση του στο δρόμο επικοινωνίας της δυτικής Κρήτης προς την πεδιάδα της Μεσαράς και η κατοχή του από τους επαναστάτες του Αμαρίου, του Αγ. Βασιλείου και των υψωμάτων του Ψηλορείτη, είχε αναγκάσει τους Τούρκους να εγκαταστήσουν στο Τυμπακι μόνιμη φρουρά για να φυλάσσει την διάβαση. Το 1822 είχαν συγκεντρωθεί στο Τυμπακι 2000 Τούρκοι με αρχηγούς του Μουσταφά Καψάλη και Αγριολιδη. Οι επαναστάτες με αρχηγό το Βουρδουμπα τον Τσουδερό και τον Κουρμούλη, ύστερα από μάχες στις οποίες σκοτώθηκαν 30 Τούρκοι και 15 επαναστάτες καταλάβανε το χωριό Κλήμα. Ήταν η πρώτη μεγάλη μάχη στην πεδιάδα της Μεσσαράς.

Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 (Pashley) αναφέρεται ως  Dibaki με  95 χριστιανικές και 3 μουσουλμανικές οικογένειες.

Στην επανάσταση του 1866 το χωριό υπέστη σοβαρές καταστροφές από τους Τούρκους: «Ογδόντα οικίας έκαυσαν, ο στρατός διαμείνας εκεί επί πέντε μήνας έπραξε τα αίσχιστα, διετάχθη να κατοικεί με τας υποτεταγμένας οικογενείας αίτινες θέλουσι να απέλθωσιν εμποδίζονται. Το θυγάτριον του Γεωργίου Φανουργάκη δεκαετές διεφθάρη υπ΄ αυτών και απέθανε. Την εκκλησίαν Άγιος Τίτος βεβηλώσαντες κατεσύντριψαν τας εικόνας, τας οποίας έπειτα υποχρέωσεν ο Ρεσίπης και ηγόρασαν δια 1200 γρόσια. Τα ερείπια δε αυτής μετεποίησαν εις σταύλους αλόγων και μαγηρεία.

Τας εκκλησίας Άγιον Πνεύμα, Ζωοδόχος Πηγή, Άγιςο Νικόλαος βεβηλώσαντες έκαυσαν, τας εικόνας, τέμπλα και πολυελαίους μετακόμισαν εις Ηράκλειον και επώλησαν. Τας οικίας ας δεν έκαυσαν εξεστέγιασαν, τα δε ξύλα έκαυσαν, 2 χιλ. ελαιόδενδρα έκαυσαν.

Φονευθέντες:

Ο Μιχαή Μαράκης, 28 Σεπτεμβρίου 1866, ορφανά 5.

Ο Κων/νος Ζυγιράκης 28 Σεπτεμβρίου 1866, ορφανά 1. (Κατ. Τσατσαρωνάκη, Μια έκθεση ωμοτήτων του 1866).

Στην απογραφή του 1875 που διενήργησε ο υποπρόξενος της Ρωσίας  Ι. Μητσοτάκης, το χωριό  είναι διηρημένο είς Άνω και Κάτω και  κατοικείται από 1250 χριστιανούς κατοίκους. (250  οικογένειες). (Αλ. Ανδρικάκης, Στατιστική 1875 έτους, ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008).

Στην απογραφή Σταυράκη (1881) το Τυμπάκι είναι έδρα Δήμου. Έχει 1070 χριστιανούς κατοίκους (529 άρρενες και 541 θήλεις). Οι οικογένειες του χωριού ανέρχονται σε 306.

Το 1894 γράφει ο Καλομενόπουλος στην απογραφή του γράφει ότι το Τυμπάκι κατοικείται από 310 Ελληνικές οικογενειες. (Νικόστρατου Θ. Καλομενόπουλου, Κρητικά, Εν Αθήναις 1894 και ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008).

Το 1900 στην πρώτη απογραφή της Κρητικής Πολιτείας, το Τυμπάκι συνεχίζει να είναι έδρα Δήμου και έχει πληθυσμό 1442 Ελλήνων κατοίκων (737 άνδρες και 705 γυναίκες).

Το 1903 ο Ιωάννης Νουχάκης (Κρητική Χωρογραφία) αναφέρει: «Τυμπάκιον, έδρα Δήμου, Ειρηνοδικείου β΄ τάξεως, Σταθμού Χωροφυλακής, Δημοτικού Σχολείου και παρθεναγωγείου, είναι ευάερος, μεγάλη και πλούσια κώμη, έχει ευρείας και πλατείας οδούς». Επίσης «…Ως εκ της θέσεως της η κωμόπολις κατά τας διαφόρους επαναστάσεις, υπήρξεν θέατρο πολλών μαχών και επιχειρήσεων του Τουρκικού στρατού, έχειν ιδία και νεωτέραν ιστορίαν. Προϊόντα, δημητριακοί καρποί, έλαιον, οίνος, ξυλοκέρατα, αμύγδαλα, μέλι κλπ».

Το Τυμπάκι παρουσιάζει  την παρακάτω πληθυσμιακή εξέλιξη στις απογραφές από το 1900 και μετά.

Κατά το έτος 1941 και κατά την περίοδο του φθινοπώρου, προκειμένου οι κατακτητές Γερμανοί να εγκατασταθούν στο Τυμπάκι, εξεδίωξαν τους κατοίκους από τα σπίτια τους, οι οποίοι κατέφυγαν στα γύρω χωριά.

Έκαψαν τα σπίτια εκτός από τα διώροφα και ορισμένα καινούργια τα οποία κράτησαν για να διαμένουν οι ίδιοι. Τα καμένα σπίτια τα κατεδάφισαν και τις πέτρες που ήταν κτισμένα χρησιμοποίησαν για την κατασκευή του αεροδρομίου.

Μετά το τέλος του πολέμου οι κάτοικοι επανήλθαν στον τόπο τους και άρχισαν την ανοικοδόμηση εκ νέου.

Το Τυμπάκι συγκαταλέγεται στο δίκτυο των 17 μαρτυρικών Δήμων και συγκεκριμένα των Καλαβρύτων, Νικαίας, Διστόμου, Δράμας, Δοξάτου, Βιάννου, Τυμπακίου, Παραμυθιάς, Κλεισούρας, Σερβίων, Νέας Αγχιάλου, Ανωγείων, Υπάτης, Λιδωρικίου, Καντάνου, Αετού, Χορτιάτη και των 4 Μαρτυρικών Κοινοτήτων, Κομμένου, Λεχόβου, Τσαριτσάνης και Τυμφρηστού. Περισσότερα στοιχεία θα βρείτε στο Δίκτυο Μαρτυρικών Δήμων.

Αεροδρόμιο Τυμπακίου

Το αεροδρόμιο Τυμπακίου άρχισε να κατασκευάζεται από τους Γερμανούς τον Αύγουστο του 1941 και χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την μεταφορά υλικών, τροφίμων και νερού στις επιχειρήσεις της Βόρειας Αφρικής κατά την περίοδο 1941-1944. Το 1950 έγινε η επέκταση του αεροδρομίου και από τότε λειτούργησε ως αεροπορικό απόσπασμα υπαγόμενο στην 126 ΣΜ. Κατά διαστήματα και μέχρι το 1973 χρησιμοποιήθηκε για μετασταθμεύσεις α/φών F-84F της 115 ΠΜ . Το 1973 άρχισε η κατασκευή έργων υποδομής για την μετατροπή του αεροδρομίου σε εκπαιδευτικό πεδίο βολής τα οποία έλαβαν τέλος το Σεπτέμβριο του 1979.  Από το 1986 και κατά τους θερινούς μήνες, στις εγκαταστάσεις της Μονάδος λειτουργεί θέρετρο Αξιωματικών – Υπαξιωματικών και Πολιτικού Προσωπικού το οποίο μετονομάσθηκε από το 1992 σε ΚΕΔΑ Τυμπακίου. Στις 5 Αυγούστου 2011, η Μονάδα μετονομάστηκε από 138 Σμηναρχία Μάχης σε Αερ. Απόσπασμα Τυμπακίου.

Ακόμη και σήμερα το αεροδρόμιο λειτουργεί κανονικά, αλλά παράλληλα προσφέρει υπηρεσίες στους αξιωματικούς της Αεροπορίας ως παραθεριστικό κέντρο.

* Ο Ζαχαρίας Καψαλάκης είναι Δάσκαλος και Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων