Του Πέτρου Μηλιαράκη*
Με αφορμή τους «πανηγυρισμούς» για την επίσκεψη του αμερικανού ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο, εγείρονται ζητήματα ως προς τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις, στο κατά πόσον δηλαδή αποβαίνουν υπέρ των συμφερόντων της Ελλάδας, ή καταντούν την Ελλάδα νέο-Αποικία, και μάλιστα χωρίς κανένα αντάλλαγμα.
Τα «ζητήματα» δε αυτά, αφορούν στη συνάντηση του Έλληνα ΥΠΕΞ Νίκου Δένδια με τον Αμερικανό Υπουργό ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο, και του Αμερικανού ΥΠΕΞ με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Το ασφαλές συμπέρασμα είναι ότι αδιστάκτως η «διπλωματία της Σούδας» δεν είχε ούτε θετικές ούτε αρνητικές συνέπειες. Και τούτο διότι ο Αμερικανός Αξιωματούχος απέφυγε επί ελληνικού εδάφους, να καταδικάσει, με τρόπο ευθύ τις παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας και τις προκλήσεις των Αξιωματούχων της Άγκυρας. Οι αόριστες δηλώσεις περί διακρατικών διαβουλεύσεων και περί αποχής από προκλήσεις δεν συνιστούν δηλώσεις υπέρ της Ελλάδας. Και τούτο διότι δεν καταδικάζουν ευθέως τις παράνομες ενέργειες. Στη «διπλωματική» γλώσσα έχει σημασία «τι» καταδικάζεται, και «τι» γίνεται ανεκτό… στο ενδεχόμενο επίλυσης διαφοράς μέσω διακρατικής συνεννόησης.
Στη διπλωματία «συμβολισμοί» του ότι ο Αμερικανός ΥΠΕΞ δεν μετέβη ταυτοχρόνως και στη Τουρκία είναι άνευ αντικειμένου, καθόσον και στο παρελθόν Αμερικανοί Αξιωματούχοι του αυτού επιπέδου μετέβαιναν μονομερώς στην Τουρκία χωρίς να επισκέπτονται ταυτοχρόνως Αθήνα και Λευκωσία, χωρίς εξ αυτού του ζητήματος να διαταράσσονται οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις ή οι σχέσεις της Ουάσινγκτον με την Κυπριακή Δημοκρατία.
Επίσης, άξιο επισημείωσης είναι ότι «αναβαθμίστηκε η βάση της Σούδας» από αμερικανικής πλευράς, χωρίς ταυτοχρόνως να υπάρχει το οποιοδήποτε αντάλλαγμα. Εν όψει των προαναφερόμενων που αποσκοπούν στο να προσεγγίσουν τα μέρη σε «σημεία επαφής» για τη μεταξύ τους διένεξη, η ελληνική πλευρά πρέπει να εστιάσει αποκλειστικά και μόνο στο ζήτημα της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών, αν και οι διμερείς επαφές δεν μπορεί να είναι λύση- και με το παρόν κείμενο καταγράφεται η πρόβλεψη ότι δε θα υπάρξει λύση. Τούτων δοθέντων υπ’ όψιν και τα εξής:
- ΗΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ
Από την μεταπολιτευτική περίοδο, η διένεξη Ελλάδας-Τουρκίας, με αποκλειστική ευθύνη της Τουρκίας υποχρέωσε την Αθήνα να πολιτευθεί στην πάγια θέση ότι: «επίδικο ζήτημα» (και μόνο) είναι η «οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας», με επί τούτω προσφυγή στο διεθνές δικαιοδοτικό όργανο της Χάγης.
Βεβαίως, η θέση αυτή που εδράζεται στην έναρξη της μεταπολιτευτικής περιόδου, αφορούσε «νομικοπολιτική» εκτίμηση για το «επίδικο», πριν υπάρξει η τροποποίηση του Δικαίου της Θάλασσας.
Όμως από το 1982 και μετά, το ζήτημα αφορά περισσότερο στην ΑΟΖ και λιγότερο στην υφαλοκρηπίδα
Αν λάβουμε όμως υπ’ όψιν και τα εξής:
Ειδικότερα ως προς την ΑΟΖ δεν επιτρέπεται να αγνοούνται μείζονος σημασίας εξελίξεις, όπως είναι η απόφαση του Μόνιμου Διαιτητικού Δικαστηρίου με έδρα τις Κάτω Χώρες (Permanent Court of Arbitration –PCA).
Αναφέρομαι στην υπόθεση «The Republic of Pilippines v. The People’s Republic of Chine», με Case Number: 2013-9 και Πρόεδρο τον Thomas A.Mensah.
Από τις παραδοχές του PCA προκύπτουν, τα εξής:
Για πρώτη φορά ένα ad hoc Δικαστήριο ερμήνευσε το άρθρο 121 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του Μantego Bay της Ιαμαϊκής που υπογράφηκε στις 10 Δεκεμβρίου 1982. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, ένα νησί έχει χωρικά ύδατα, συνορεύουσα ζώνη, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Εξαιρούνται, όμως, οι βράχοι εφόσον δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δεν μπορούν να έχουν αυτοτελώς οικονομική ζωή.
Το PCA, επίσης, εκείνο δέχθηκε ως αυστηρό κανόνα του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου ότι όλοι οι γεωγραφικοί σχηματισμοί (ασχέτως του εάν χαρακτηρισθούν νησιά ή βράχοι και ασχέτως του μεγέθους αυτών), έχουν υποχρεωτικώς χωρικά ύδατα έκτασης 12 μιλίων. Αυτό επιβεβαιώνει ότι το ζήτημα της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο πέραν των 6 μιλίων στα 12 μίλια, αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας.
Τούτων δοθέντων αξίζει να προσεχθεί ότι επειδή η ΑΟΖ απορροφά την υφαλοκρηπίδα, θα πρέπει να λάβει χώρα τροποποίηση της ελληνικής πολιτικής ως προς την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, γιατί η υφαλοκρηπίδα έχει απορροφηθεί από την ΑΟΖ.
- Η ΛΥΣΗ ΜΙΑΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΑΣΚΕΨΗΣ
Ας εστιάσουμε όμως στις πρόσφατες εξελίξεις της νέο-Αποικιακής «διπλωματίας της Σούδας», με την επισημείωση των παρακάτω και με αναφορά στην πρόταση του ΜέΡΑ 25 για την σύγκλιση μιας Διεθνούς Διάσκεψης για την επίλυση των διαφορών ως προς την ΑΟΖ, των παραπάνω κρατών της Μεσογείου.
Η πρόταση αυτή είναι νομικά και ιστορικά συνεπής σύμφωνα με τα παρακάτω:
1) Όταν ζητήματα διεθνών διενέξεων δεν αφορούν μόνο δύο αντιτιθέμενα κράτη, όπως εν προκειμένω είναι η Ελλάδα και η Τουρκία, αλλά σημαντικό αριθμό κρατών , τότε η διμερής αντιμετώπισή τους δεν αποτελεί λύση!
2) Στην υπό κρίση περίπτωση αναφορικώς με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών των παράκτιων κρατών της Μεσογείου, είναι πρόδηλο ότι τα όρια της ΑΟΖ που τα αφορά, διασταυρώνονται. Τότε το ζήτημα ορθώς πρέπει να παραπεμφθεί σε μία Διεθνή Διάσκεψη, όπως άλλωστε στην Παγκόσμια Ιστορία μέσω των Διεθνών Διασκέψεων επιλύονταν με τρόπο σαφή και σεβαστό οι όποιες διεθνείς διαφορές. Παραλλήλως δε, με την διαδικασία αυτή, οι «επιδιαιτητές» αδρανοποιούνται! Επίσης:
3) Μια τέτοια διαδικασία μπορεί να επιλύσει και άλλα «κρίσιμα ζητήματα» όπως εκείνο του Κυπριακού, του Παλαιστινιακού, της προστασίας του περιβάλλοντος, και της ανάπτυξης εναλλακτικών πηγών ενέργειας που δεν (θα) αφορούν εξορύξεις.
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).
