Γράφει ο Φάνης Ξημεράκης
Αυτές τις μέρες το χωριό μας, η Γέργερη, μαζί με τον εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου γιορτάζει, ΘΥΜΑΤΑΙ ΤΙΜΑ , τους νεκρούς του, τους εκτελεσθέντες από τους Γερμανούς την παραμονή της Παναγίας.
Αυτές τις ημέρες διοργανώνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις από τους φορείς του χωριού μας
Στόχος και σκοπός η απότιση φόρου τιμής στα αθώα θύματα της Γερμανικής θηριωδίας, η διατήρηση ζωντανής της μνήμης και των αγώνων του λαού μας ενάντια στην οποιαδήποτε εισβολή.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΜΑΣ
1944 Ο πόλεμος για τους Γερμανούς τελειώνει…
Στις 12 Αυγούστου έρχονται στο χωριό μας γκεσταμπίτες από το Ηράκλειο μαζί με Γερμανούς. Παίρνουν αγγαρεία διάφορους χωριανούς και μαζεύουν όλο τον καρπό από τα σπίτια των χωριανών, στάρι και κριθάρι. Είναι πια κοινά παραδεκτό ότι το πλιάτσικο εκαθοδηγήτο από τους γκεσταμπίτες που δρούσαν στο Ηράκλειο.
Στις 13 Αυγούστου ο στρατός ζώνει το χωριό και ζήτησαν όλοι να κατεβούν στου Μανασάκη. Εκεί διαβάσανε ορισμένα ονόματα που έπρεπε να παρουσιαστούν αμέσως πράγμα που έγινε. Συγκεντρώθηκαν 40 άντρες τους πήρανε και τους κλείσανε στου Κακουλάκη Ηρακλή το υπόγειο
Μετά από διάφορες ενέργειες του “Μπαλμέτη”, τραπέζωσε τους εισβολείς, κατάφερε να απελευθερωθούν μερικοί και συνεχίστηκε η κράτηση 25 αντρών. Από μαρτυρίες επιζόντων δεν πίστευαν ότι θα τους εκτελέσουν γι αυτό και δεν έγινε καμία προσπάθεια απελευθέρωσης τους.
Όμως η εξέλιξη ήταν διαφορετική και το χωριό μας πλήρωσε ακόμη μια φορά την αγριότητα και την θηριωδία του κατακτητή.
ΟΙ 25 συλληφθέντες οδηγήθηκαν στην Παναγία την Κερά και εκτελέστηκαν εν ψυχρώ το ξημέρωμα στις 14 Αυγούστου 1944 δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας.
Της εκτέλεσης επέζησε ο Παπαδάκης Αλέξανδρος (Νταλιβέης), ο οποίος γλύτωσε και από τη χαριστική βολή, πέθανε σε βαθιά γεράματα.
- ΑΓΓΕΛΙΔΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ήταν γιος του Αγγελιδάκη Μανόλη ο οποίος είχε κι’ άλλους γιους τον Σπύρο και τον Κωστή και τον Σταύρο. Παρατσούκλι Κουνάλης. Ο Γιάννης δεν είχε πάει φαντάρος.
2. ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Ήταν γιος του Αναστασάκη Κων/νου ή Κουρουποκωσταντής, ο οποίος είχε κι’ άλλους γιους, Παυλής , Γιάννης, Μανόλης.
3.ΒΟΛΙΤΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Γιος του Βολιτάκη Δημήτρη ή Πεπονοδημήτρης, είχε κι άλλους γιους τον Γιάννη και Γεώργιο. Ο Αλέξανδρος δεν είχε συλληφθεί από την αρχή είχε πιαστεί ο αδελφός του ο Γιάννης ο οποίος είχε οικογένεια. Έγιναν κάποιες συνεννοήσεις με το Μαγιάση να παρουσιαστεί ο Αλέξανδρος και να σωθεί ο μεγαλύτερος αδερφός. Η συμφωνία δεν τηρήθηκε και εκτελέστηκαν και οι δύο αδελφοί.
4. ΒΟΛΙΤΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Γιος του Βολιτάκη Δημήτρη
5. ΔΑΜΙΑΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Γιος του Δαμιανάκη Αντώνη από τσοι Δρόσους, είχε κι’ άλλους γιους Μανώλη και Αντώνης
6. ΔΟΥΚΙΑΝΤΖΑΚΗΣ ΠΟΛΥΔΩΡΑΣ
Γιος του Δουκιαντζάκη Γεώργιου είχε γιους τον Μιχάλη, Αντώνη Γιάννη και Κωστή. Ο Γιάννης και ο Κωστής σκοτώθηκαν επίσης από του Γερμανούς.
7. ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ
Γιος του Γεωργίου από την Νύβριτο είχε γιους τον Κωστή και τον (Στελιανό) - ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Γιος του Εμμανουήλ από την Νύβριτο είχε γιο τον Κωστή που εκτελέστηκε κι’ αυτός μαζί με τον Γιάννη
9. ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Γιος του Μανώλη Ζαχαριουδάκη και αδελφός του Γιάννη.
10. ΚΑΚΟΥΛΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Γιος του Γιάννη Κακουλάκη, ήτανε ψάλτης.
11. ΚΑΚΟΥΛΑΚΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ
Γιος του Φανούρη Κακουλάκη αδελφός με τους Μανόλη και Γεώργιο.
12. ΚΑΚΟΥΛΑΚΗΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
Γιος του Γεώργιου Κακουλάκη αδελφός με τον Χαρίλαο, Κωστή! Ήταν τεχνίτης για τις φτερωτές των νερόμυλων Πατέρας του Αντώνη που χάθηκε άδικα μόλις τελείωσε τις σπουδές.
13. ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ
Γιος του Μιχάλη Καμπουράκη αδελφός με τους Κωστή, Μανόλη, Γιώργη από τα Μετόχια.
14. ΚΑΤΑΡΤΖΟΓΛΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
Γιος του Ιωάννη, ήταν πρόσφυγας και έμενε στη Νύβριτο.
15. ΚΟΚΟΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ
Γιος του Κοκολάκη Κων/νου ή Μπρίκος, αδελφός του Μιλτιάδη.
16. ΚΟΥΓΙΟΥΜΟΥΤΖΑΚΗΣ ΧΑΡΙΛΑΟΣ
Γιος του Ζαχαρία και αδελφός με τους Δημήτρη, Στυλιανό.
17. ΞΗΜΕΡΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Γιος του Μιχάλη Ξημεράκη και αδελφός των Λεωνίδα Μανόλη Γιάννης.
18. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Γιος του Παναγιωτάκη Γεώργιου αδελφός με τον Μιχάλη (Τσαλίκος που ήτανε ο τελάλης του χωριού μαζί με τον Σταματάκη) και τον Κωστή.
19. ΣΗΦΑΚΗΣ ΙΩΣΗΦ
Γιος του Σηφακη Κων/νου αδελφός με τους Στελλή και Γεώργιο. Την ημέρα της εκτέλεσης πέρασε με τσοι κριγιούς από τις σκοπιές και θα μπορούσε να έχει σωθεί όμως η μοίρα τον έκανε να γυρίσει και να πιαστεί
20. ΣΤΙΒΑΚΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Γιος του Στιβαχτάκη Νικόλαου ή Πετροτσίκαλος
21. ΤΕΡΙΖΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ
Γιος του Τεριζάκη Δημήτρη αδελφός με τους Γιάννη , Μανόλη, Γεώργιο
22. ΤΣΙΜΠΛΟΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
Γιος του Μανόλη Τσιμπλοστεφανάκη (ή Καζάς), αδελφός με τους Δημήτρη , Γιάννη.
23. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
Γιος του Χριστοδουλάκη Νικολάου (ή Καμάρι) αδελφός με τον Γεώργιο.
24. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ (νταλιβέρης)
Γιος του Παπαδάκη Γεώργιου αδελφός με τους Θοδωρή, Μιχάλη, Επέζησε από αυτή την φοβερή στιγμή της εκτέλεσης.
25. ΚΟΤΣΙΦΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Οι μεγαλύτεροι ….θυμούνται για κείνη τη μέρα.
Οι παρακάτω μαρτυρίες χωριανών για κείνη την αποφράδα ημέρα , δημοσιεύτηκαν και στην Εφημερίδα μας «Η ΓΕΡΓΕΡΗ», προ πολλών ετών:
Φραντζεσκάκης Γεώργιος
… Την μέρα εκείνη μαζί με ένα φίλο μου, τον Μάνο, ένα προσφυγόπουλο, ψάχναμε τους πατεράδες μας. Τους βρήκαμε στ Απομαρμά. Ο πατέρας μου με έστειλε στο χωριό να του φέρω την ταυτότητα του. Για να αποφύγουμε τα μπλόκα μας είπε να πάμε από τ΄ Αργυροποτάμι. Ανεβαίνοντας ποταμό ποταμό πήγαμε να πιούμε νερό από το Καβούσι του Κακουλοφανούρη, στο πλάι στα Σώπατα. Εκεί ακούσαμε τους πυροβολισμούς της εκτέλεσης, δεν ξέραμε τι είναι. Μέχρι να συνέλθουμε είδαμε τα αυτοκίνητα των Γερμανών που έφευγαν. Το δρομάκι από το Καβούσι έβγαζε ακριβώς μπροστά στον χώρο εκτέλεσης. Είδαμε τους σκοτωμένους, τρέξαμε στο χωριό, τα γυναικόπαιδα μαζεμένα μπροστά στον χώρο του καφενείου του Αμερικάνου και ο Μαγιάσης από ένα μπαλκονάκι να ανακοινώνει το γεγονός και να προστάζει άμεση ταφή. Όταν ο κόσμος κατάλαβε τι είχε γίνει εκτυλίχτηκαν σκηνές αρχαίας τραγωδίας από τις μανάδες και τις αδελφές των σκοτωμένων, όλοι αλλόφρονες έτρεξαν προς τον τόπο της εκτέλεσης!
Παπαδάκη Ελένη το γένος Ζαμπετάκη, κάτοικος Νυβρίτου ετών 75
…Θυμούμαι το θρήνος που έφτασε μέχρι τη Νύβριτο, η είδηση του σκοτωμού των συλληφθέντων…
Κωνσταντακάκης Γεώργιος
…Ήμουν στο δρόμο μπροστά από το καφενείο του Αμερικάνου, όπως όλα τα γυναικόπαιδα, το πρωί τη μέρα της εκτέλεσης. Θυμάμαι τον Μαγιάση να ανακοινώνει το γεγονός. Τρέξανε όλοι προς την Κερά εγώ χέρι χέρι με τον Μουζουράκη τον Γιάννη φτάσαμε από τους πρώτους. Ο Ξημεράκης ο Γιώργος ήταν ακόμη ζωντανός, ο Κυργιακίδης είχε ήδη πάρει τον ζωντανό Νταλιβέρη και το είχε απομακρύνει…
Κουτεντάκης Γιάννης
…Την ημέρα αυτή δεν ήμουνα στο χωριό, είχαμε πάει με τον Κουτεντάκη τον Ηλία (Γαζέπη) να φέρομε κάρβουνα με τσοι γαϊδάρους, από τη Λαντούρα , πάνω από την Αμουργέλα. Φύγαμε μετά την μερική απελευθέρωση. Μέχρι να φτάσουμε είχε γίνει η εκτέλεση και όσοι ψήνανε κάρβουνα ακούσανε τσοι πυροβολισμούς και είχανε κατηφορίσει μέχρι την Αμουργέλα να δούνε τι συμβαίνει. Ο θρήνος του κόσμου που είχει πάει να θάψει τσοι νεκρούς ακουγότανε από τη Λαντούρα, αυτή η βουή του πόνου δεν ξεχνιέται…
Καψάλης Γεώργιος
…Τη μέρα της εκτέλεσης ήμουν στα οζά μαζί με τον Μακρογιώργη, στο Σκίδι. Ακούσαμε τσοι πυροβολισμούς, δεν ξέραμε τι είναι. Μαθαμε τι συμβαίνει όταν κατεβάσαμε τα οζά για νερό στη Φουντάνα. Όλο το χωριό σε μεγάλο αναβρασμό γιατί όλοι είχαν νεκρούς, δύσκολες ώρες για όλους…
Λουλούδης Στυλιανός
…Ήμουν 10 χρονών τρέχαμε μαζί με τον Μαστραχά τον Φραγκιά στο δρομάκι πάνω από τα Βρυσιδάκια και πετούσαμε πέτρες στα γερμανικά αυτοκίνητα που έφευγαν. Φτάσαμε στον τόπο της εκτέλεσης ο Ξημεράκης ο Γιώργης ήταν ζωντανός, ξεψύχησε στην αγκαλιά της αδερφής του Ζαχαρένιας κάτω από μια χαρουπιά…
