Ο Άγιος Κύριλλος, αφού πέρασε τη ζωή του όσια και ασκητικά, χειροτονήθηκε στο 68ο έτος της ζωής του επίσκοπος Γορτύνης στην Κρήτη. Αφού κυβέρνησε το ποίμνιο του 25 χρόνια, παρουσιάστηκε στον ηγεμόνα Αγριανό το έτος 299, στα χρόνια των Βασιλέων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού, και επειδή με θάρρος κήρυξε τον Χριστό, ρίχτηκε μέσα στη φωτιά.
Άλλα ενώ τα δεσμά κάηκαν και τα ξύλα όλα της φωτιάς έγιναν στάχτη, ο Άγιος έμεινε εντελώς αβλαβής.
Τότε αφέθηκε ελεύθερος.
Αργότερα όμως, επειδή επέστρεφε στην πίστη του Χριστού πολλούς ειδωλολάτρες, καταδικάστηκε σε θάνατο.
Τότε του έβαλαν χαλινάρι στο στόμα και τον φόρτωσαν επάνω σε άμαξα, επειδή ήταν 93 χρονών και δεν μπορούσε να βαδίσει.
Όταν έφτασαν σε μια τοποθεσία που ονομαζόταν Ράξο, τα βόδια σταμάτησαν μόνα τους και εκεί ο άξιος Ιεράρχης και αθλητής του Κυρίου, έλαβε το στεφάνι του μαρτυρίου με αποκεφαλισμό.
Να σημειώσουμε εδώ ότι σύμφωνα με τον Δοσίθεο Ιεροσολύμων, υπάρχει και άλλος Κύριλλος Ιερομάρτυρας από την Γορτύνη, που μαρτύρησε το 780 μ.Χ. από τους Σαρακηνούς επειδή δεν αρνήθηκε τον Χριστό.
Μάλιστα από τις πληγές του έτρεχε αντί για αίμα, μύρο (σελ. 979 της Δωδεκαβίβλου).
Μαρτύρησε τό 304 μ.Χ. ἐπί Διοκλητιανοῦ σέ ἡλικία 93 ἐτῶν. ῾
Η μνήμη του στήν ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία τιμᾶται 14 ᾿Ιουνίου ἐνῶ στή Ρωμαιοκαθολική ᾿Εκκλησία στίς 9 ᾿Ιουλίου.
Παραδόξως, ἡ ἡμέρα τῆς πανηγύρεως στήν ὁμώνυμη ᾿Ενορία τῆς ῾Ι. Μητροπόλεως Γορτύνης καί ᾿Αρκαδίας εἶναι ἡ 9η ᾿Ιουλίου.
Τό γεγονός αὐτό στάθηκε ἀφορμή νά ἐρευνήσουμε καί νά καταλήξουμε ὅτι ἐκεῖ ὑπῆρξε ὁ τόπος τοῦ μαρτυρίου καί ταφῆς τοῦ ῾Αγίου Κυρίλλου καί τόπος ταφῆς τοῦ ῾Αγίου Εὐμενίου ᾿Επισκόπου ἐπίσης Γορτύνης, δηλαδή ὁ Ναός-Μαρτύριον ὅπου παρά τίς μακροχρόνιες ὑποδουλώσεις τῆς Κρήτης καί τούς διωγμούς καί παρά τήν καταστροφή τοῦ Ναοῦ-Μαρτυρίου, ἐρείπια τοῦ ὁποίου σώζονται, διατηρήθηκε ἡ σωστή ἡμερομηνία μνήμης.
Σέ ψηφιδωτό τοῦ 5ου αἰ. τῆς Ροτόντας Θεσ/νίκης ἱστορεῖται μέ τόν Φίλιππο Γορτύνης.
Στήν Κρήτη ὑπάρχουν ἑπτά Ναοί πρός τιμήν του.
Στή Μητρόπολη Γορτύνης καί ᾿Αρκαδίας ὑπάρχει ἕνας ᾿Ενοριακός Ναός (τῆς ὁμώνυμης ᾿Ενορίας) καί ἕνα ἐξωκκλήσιο (τῆς ᾿Ενορίας Παναγιᾶς Μονοφατσίου), πού ἐγκαινιάσθηκε τό 2006 ἀπό τό Σεβ. Μητροπολίτη Γορτύνης καί ᾿Αρκαδίας κ. Μακάριο.
Πηγή: Ἀπό τό βιβλίο «Μελετήματα ἁγιολογικά – ἱστορικά» 2008 τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαδάκη, Πρωτοσυγκέλου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
