Του Δημήτρη Σάββα
Αίσια, πριν από μερικές μέρες υποδεθήκαμε το μήνα Ιούλιο. Ένας μήνας με τις περισσότερες γιορτές από τους μήνες του καλοκαιριού. Και αυτό γιατί βόλευε τους ανθρώπους, αφού πολλές γιορτές και πανηγύρια, τα οποία λόγω των κακών καιρικών συνθηκών, έχουν μεταφερθεί από το χειμώνα στο καλοκαίρι, προκειμένου η καλοκαιρία να επιτρέψει τη διεξαγωγή τους. Βέβαια η πιο οδυνηρή εμπειρία του χρόνου κατά το μήνα Ιούλιο, ήταν οι αρρώστιες, και κυρίως οι θέρμες, η ελονοσία. Ετσι πάντοτε συμπαραστέκονταν και συνεχίζουν να συμπαραστέκονται στους αρρώστους οι άγιοι θεραπευτές όπως: Οι Άγιοι Ανάργυροι που γιορτάζουμε την 1η Ιουλίου, η Αγία Κυριακή στις 7 Ιουλίου, η Αγία Μαρίνα στις 17 Ιουλίου (μαζί βέβαια αυτή τη μέρα γιορτάζεται και ο Αγιος Κήρυκος). Ο Προφήτης Ηλίας την 20ή Ιουλίου, η Αγία Παρασκευή την 26ή Ιουλίου και την επόμενη μέρα, την 27ή Ιουλίου, ο Άγιος Παντελεήμονας!
Θα ξεκινήσω με τους Αγίους Αναργύρους:
Ανάργυροι ονομάστηκαν οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός (3ος αι.) επειδή ασκούσαν το επάγγελμα του γιατρού αφιλοκερδώς. Η δραστηριότητά τους εξόργισε τον εθνικό έπαρχο, που όταν αρνήθηκαν να αποκηρύξουν την πίστη τους, τους αποκεφάλισε ύστερα από δεινά βασανιστήρια. Θεωρούνται θαυματουργοί γιατροί.
Στη συνέχεια έχουμε τις γιορτές της Αγίας Κυριακής, του Αγίου Κηρύκου και της Αγίας Ιουλίττης:
Της Αγίας Κυριακής (7 Ιουλίου) σε πολλά μέρη τηρείται αργία, επειδή η Αγία είναι θεραπεύτρια ανθρώπων, αλλά και ζώων από κάθε αρρώστια, ιδίως αυτών που οι ζέστες, οι μεγαλύτερες του καλοκαιριού τον Ιούλιο ευνοούν την έξαρσή τους.
Σε ορισμένες νησιωτικές κυρίως περιοχές εορτάζονται ο Άγιος Κήρυκος, θεωρούμενος προστάτης των παιδιών από τραυματισμούς, και η μητέρα του, Αγία Ιουλίττη. Το συναξάρι τους αναφέρει ότι όταν οι διώκτες της ανέκριναν τη μητέρα του ο μικρός Κήρυκος κλώτσησε τον ηγεμόνα και εκείνος τον πετάει με ορμή και τον τραυμάτισε θανάσιμα στο κεφάλι.
Η Ιουλίττη αποκεφαλίστηκε έπειτα από βασανιστήρια.
Ο Άγιος Κήρυκος θεωρείται προστάτης των παιδιών, ειδικά για τραυματισμούς!
Ακολουθεί η γιορτή της Αγίας Μαρίνας, που, κατά το συναξάρι, μαρτύρησε και αποκεφαλίσθηκε σε ηλικία δεκαπέντε χρονών. Ο λαός μας συνδύασε το όνομά της με το ρήμα «μαραίνω», ο οποίος πιστεύει, ότι η Αγία Μαρίνα, όπως εμάρανε το δαίμονα, μαραίνει τις αρρώστιες και ως θεραπεύτρια βοηθά και φροντίζει τα άρρωστα παιδιά.
Μία από τις δημοφιλέστερες λατρείες είναι και η λατρεία του Προφήτη Ηλία. Ιδιότυπη είναι η συνήθεια να χτίζονται μικρά εκκλησάκια του στις κορυφές των βουνών και των λόφων, με πρωτοβουλία κυρίως των κτηνοτρόφων, αλλά και με διάθεση οπωσδήποτε των πιστών ν’ ανεβαίνουν «κάθε στη γιορτή του» στα ξέφωτα των πιο υψηλών σημείων. Λέγεται Αγιος των κορυφών και είναι ταυτισμένος με τον Ήλιο, του οποίου τη λατρεία αντικατέστησε, όπως φαίνεται. Στη Χάρη του προφήτη Ηλία γίνονται πανηγύρια και άλλες λατρευτικές συνήθειες, που όλα αυτά αποσκοπούν στη θεραπεία των ασθενειών.
Σειρά έχει η γιορτή της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου. Κατά τον λαογράφο μας Δημήτρη Λουκάτο, μπορούμε να πούμε ότι η Αγία Παρασκευή έχει στην Ελλάδα τη μεγαλύτερη λατρεία γυναικός μετά την Παναγία. Πολλές οι εκκλησίες και τα πανηγύρια, στην καλύτερη στιγμή του καλοκαιριού, αφού οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι από τις αγροτικές ενασχολήσεις.
Η Αγία Παρασκευή σε ηλικία 20 χρονών έχασε τους γονείς της, στη συνέχεια πούλησε την περιουσία της, έγινε μοναχή και άρχισε να κηρύττει το λόγο του Θεού. Για όλα αυτά τη συνέλαβαν την περίοδο των διωγμών και ύστερα από πολλά βασανιστήρια την θανάτωσαν.
Η Αγία Παρασκευή, εκτός από προστάτιδα των ματιών, προστάτευε τους ανθρώπους από την πανώλη και τη χολέρα. Δυο χαρακτηριστικές παραδόσεις που καταγράφει ο Νικόλαος Πολίτης, μία από την Αθήνα και μια από το Μεσολόγγι, αναφέρονται αντίστοιχα στην πανούκλα και τη χολέρα, τις οποίες έδιωξε η αγία από τη γειτονιά στην οποία υπήρχε εκκλησία στη χάρη της και έσωσε τον πληθυσμό από βέβαιο θάνατο. Οι ασθένειες που προαναφέραμε παριστάνονται σαν απαίσιες γριές, τις οποίες απομακρύνει και καταδιώκει η αγία.
Η Αγία Παρασκευή θεωρείται γενικά προστάτιδα από κάθε κακό. Στην Αμοργό της αποδίδεται το επίθετο Καλοταριά, που σημαίνει νηνεμία και κατ’ επέκταση σωτηρία των ναυτικών. Θα κλείσουμε φυσικά με τον Άγιο Παντελεήμονα.
Κατά το συναξάρι του ο Άγιος λεγόταν πρωτύτερα Πανταλέων, αλλά οι ομόθρησκοί του Χριστιανοί τον είπαν Παντελεήμονα, για την φιλανθρωπική δράση του.
Ο Άγιος Παντελεήμονας θεωρείται θεραπευτής της οποιασδήποτε ασθένειας. Είναι γνωστή και η λαϊκή παροιμία (που λέγεται για τις εύκολες προσφυγές σε καλόβουλους προστάτες): «κουτσοί, στραβοί, στον αι-Παντελεήμονα».
Μαζί με τους αγίους Αναργύρους είναι ο πιο κοντά στο ιατρικό λειτούργημα Αγιος. (Ήταν και ο Ευαγγελιστής Λουκάς γιατρός, αλλά η επικρατούσα ιδιότητά του είναι αγιογράφος). Παραδίδεται για τον Αγιο Παντελεήμονα (και τους Αγ. Αναργύρους), ότι προσφέρθηκαν, όταν ζούσαν, να μη πληρώνονται ως γιατροί.
Αυτός είναι και ο λόγος που δεν καταδιώκονταν από τους Χριστιανοδιώκτες.
