Από το τμήμα Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού ελέγχου της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομιας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνης, με αφορμή την ανίχνευση υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών ουσιών σε δείγματα που ελήφθησαν από τομάτες στο στάδιο της εμπορίας και στα πλαίσια του ετησίου επισήμου προγράμματος, αλλά και εκτάκτων ελέγχων, ανακοινώνονται τα εξής:
Τα υπολείμματα φυτοπροστατευτικών ουσιών, που ανιχνεύτηκαν, αφορούν είτε μη εγκεκριμένα για την καλλιέργεια της τομάτας προϊόντα (σκευάσματα υγειονομικής σημασίας) είτε εγκεκριμένα για την καλλιέργεια με υπέρβαση των ανωτάτων επιτρεπομένων ορίων (ως αποτέλεσμα μη ορθολογικής χρήσης).
Εφιστούμε την προσοχή στους παραγωγούς, ώστε αφενός να παράγουν ασφαλή προϊόντα για τον καταναλωτή και αφετέρου να μην έρθουν αντιμέτωποι με διοικητικές και ποινικές κυρώσεις.
Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να εφαρμόζουν πιστά την ετικέτα του φυτοπροστατευτικού προϊόντος που χρησιμοποιούν, τόσο όσον αφορά τον αριθμό των επεμβάσεων ανά καλλιεργητική περίοδο όσο και το μεσοδιάστημα μεταξύ των επεμβάσεων. Τέλος, θα πρέπει να τηρείται αυστηρά ο χρόνος, που μεσολαβεί από την τελευταία επέμβαση μέχρι την συγκομιδή.
Το πρόβλημα όσον αφορά στην καλλιέργεια της τομάτας εντοπίζεται κυρίως στην δύσκολη αντιμετώπιση ενός μικρολεπιδόπτερου της Tuta absoluta.
O υπονομευτής της τομάτας Tuta absoluta (Lepidoptera, Gelechiidae) είναι από τους σημαντικότερους εχθρούς για την καλλιέργεια της τομάτας. Ανάμεσα στα ενδεικνυόμενα φυτοπροστατευτικά μέτρα, τα χημικά εντομοκτόνα κατέχουν πολύ σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του Τ. absoluta. Δυστυχώς, η εκτεταμένη χρήση εντομοκτόνων, επιφέρει πολύ γρήγορα σημαντικές αρνητικές συνέπειες στην αποτελεσματικότητα των σκευασμάτων, που ονομάζεται «ανθεκτικότητα». Σε περίπτωση ανάπτυξης ανθεκτικότητας, τα επίπεδα προσβολής από τον εχθρό στην καλλιέργεια δεν μειώνονται ικανοποιητικά μετά από ψεκασμό, με αποτέλεσμα να έχουμε έξαρση του πληθυσμού και σημαντικές απώλειες στην παραγωγή.
Αυτό που προτείνουν οι ειδικοί επιστήμονες σήμερα στον παραγωγό είναι ένα σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης, πέρα από τους κλασικούς ψεκασμούς, με βάση την εξειδικευμένη συμβουλευτική.
Μέσα στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης εχθρών, συμπεριλαμβάνεται και η σωστή χρήση χημικών σκευασμάτων.
Σωστή δοσολογία, σωστός χρόνος επέμβασης και ενδεδειγμένη εναλλαγή ομάδων δραστικών είναι κάποιες από τις παραμέτρους που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Με τον τρόπο αυτόν, αποφεύγονται τα τυπικά λάθη που κάνουν οι παραγωγοί, όπως το να χρησιμοποιούν ξανά και ξανά ένα σκεύασμα που είναι αποτελεσματικό, αλλά η πρακτική αυτή οδηγεί σε φαινόμενα ανάπτυξης ανθεκτικότητας και ταχείας απώλειας της δραστικότητας του σκευάσματος.
Η διατήρηση της υψηλής αποτελεσματικότητας των εντομοκτόνων μπορεί να επιτευχθεί ακολουθώντας βασικούς κανόνες διαχείρισης της ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες, που συνοψίζονται στην συνέχεια.
- Από τις βασικότερες παραμέτρους είναι η εφαρμογή αρχών ολοκληρωμένης διαχείρισης ώστε να ελεγχθεί ο πληθυσμός του εχθρού χωρίς ή με ελαχιστοποίηση της χρήσης εντομοκτόνων.
- Το πλήθος των εφαρμογών ανά καλλιεργητική περίοδο για όλα τα σκευάσματα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το αναγραφόμενο στην ετικέτα.
- Οι εναλλαγές των ομάδων δράσης σε ένα πρόγραμμα διαχείρισης της ανθεκτικότητας (Rotation οf Μode of Αction Groups) πρέπει να ακολουθούν τις οδηγίες κατά IRAC (http://www.irac-online.org/pests/tuta-absoluta/) και αυτό απαιτεί βασικές αλλά εξειδικευμένες γνώσεις φαρμακολογίας από τους εμπλεκόμενους.
- Στα ανωτέρω προγράμματα εναλλαγής εντομοκτόνων (Rotation) οι Οξαδιαζίνες (Ομάδα 22Α) δεν θα πρέπει να εναλλάσσονται με Ημικαρβαζόνες (Ομάδα 22Α) λόγω ενδείξεων διασταυρωτής ανθεκτικότητας.
- Σκευάσματα με πολύ υψηλή αποτελεσματικότητα (Αβερμεκτίνες και Σπινοσίνες) θα πρέπει να προστατεύονται με βάση τους παραπάνω κανόνες και να μην χρησιμοποιούνται υπερβολικά, διότι η τακτική αυτή οδηγεί νομοτελειακά στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας και στη μείωση της αποτελεσματικότητάς τους.
- Για τα εντομοκτόνα με υποψίες ανάπτυξης ανθεκτικότητας (π.χ. Διαμίδια), θα πρέπει μετά την εφαρμογή τους να γίνεται αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της επέμβασης, ειδικά μετά από επαναλαμβανόμενη χρήση. Αν διαπιστωθεί πρόβλημα θα πρέπει να γίνει άμεσα διορθωτική επέμβαση για να επέλθει έλεγχος του πληθυσμού.
- Η υπερδοσολόγηση δεν διορθώνει το πρόβλημα της ανθεκτικότητας, αντίθετα το επιτείνει. Επίσης, είναι μια παράτυπη ενέργεια, ενέχει κίνδυνο πρόκλησης υπολειμμάτων στα τρόφιμα, επιβαρύνει το περιβάλλον, θέτει σε κίνδυνο τους εργαζόμενους στην καλλιέργεια και αυξάνει το κόστος παραγωγής.
- Οι φυσικές πυρεθρίνες και τα πυρεθρινοειδή δεν είναι αποτελεσματικά εντομοκτόνα για το έλεγχο του Τ. absoluta, παρά το ότι ορισμένα σκευάσματά τους έχουν έγκριση.
- Η εφαρμογή σκευασμάτων με έγκριση για άλλους εχθρούς δεν θα επιφέρει θετικό αποτέλεσμα στον έλεγχο του Τ. absoluta. Κάποια εντομοκτόνα έδειξαν ενθαρρυντικά αποτελέσματα, όμως τα στοιχεία δεν επαρκούν και προς το παρόν δεν υποστηρίζουν τη χρήση τους.
- Η εφαρμογή «παράνομα εισαγόμενων» σκευασμάτων, εκτός του ότι είναι μια έκνομη πράξη, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην καλλιέργεια, στο περιβάλλον, στους εργαζόμενους και στους καταναλωτές, καθώς η σύνθεση του σκευάσματος δεν είναι γνωστή / εγγυημένη.
- Η μείωση του κόστους παραγωγής και η βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας του παραγόμενου προϊόντος μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την ορθή συμβουλευτική και βέλτιστη σχεδίαση παραμέτρων της καλλιέργειας από έμπειρους και αξιόπιστους γεωπόνους.
