Κείμενο: Γιώργος Χουστουλάκης
Αναφερόμενοι ξανά στη Κρήτη του χθές, έχουμε ξαναπεί , το πόσο οι Κρητικοί υπέφεραν και ταλαιπωρήθηκαν από απανωτούς πολέμους, με συνέπεια αυτό να φέρει δυστυχώς, κάποιες εποχές πίσω το λαό της σε πολλά επίπεδα, και ασφαλώς και στο μορφωτικό. Οι γονείς όμως παρ’ όλα αυτά, ακόμα και τότε, ποτέ δεν άφηναν τα παιδιά τους να μεγαλώνουν στην τύχη τους! Η κρητικιά μάνα, καθώς και ο πατέρας, χωρίς να έχουν ανοίξει βιβλίο, ήξεραν να διδάξουν τα παιδιά τους για πολλά θέματα, τα οποία πήγαζαν κυρίως από τη πέιρα τους, και από διδαχές μεγαλυτέρων, που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά.
Μετά όμως και τον τελευταίο πόλεμο, τον εμφύλιο δηλαδή, άπαντες οι οικογενειάρχες είχαν επιδοθεί σε μια υπεράνθρωπη προσπάθεια, παρ’ όλη τη φτώχεια τους, να μορφώσουν αν είναι δυνατόν, και όλα τα παιδιά της οικογέννειας τους! Έτσι βλέπαμε οικογένειες να βγάζουν και τέσσερα άτομα επιστήμονες! Γνωστό παράδειγμα η οικογένεια «Ζεάκη» στις Μοίρες που από τα πέντε παιδιά σπουδάσανε τα τέσσερα!
Και στην δική μου εποχή γύρω στα ’65, οι γονείς επέμεναν με φανατισμό στη μόρφωση των παιδιών τους, λέγοντας μας να διαβάζουμε, τουλάχιστον εμείς, ώστε «να μην καταντήσουμε είλωτες σαν αυτούς» ! Να διαβάζουμε ήταν η επιμονή τους, γιατί αντίθετα θα γινόμαστε σκαφτιάδες, σκουπιδιάρηδες, ή διακονιάρηδες, φαμπρικάρηδες κλπ όπως μας έλεγαν, και είχε μαλλιάσει η γλώσσα τους να μας τονίζουν αυτά τα πράγματα! Σήμερα τα παιδιά από πολύ μικρή κιόλας ηλικία, γνωρίζουν σχεδόν τα πάντα, ακόμα και για το σεξ σε μια σχέση, αλλά και πολλές άλλες γνώσεις, αφού έχουν στη διάθεσή τους το ίντερνετ.
Δεν σταμάτησε ποτέ η κρητικιά μάνα, να διδάσκει τα παιδιά της ποιό είναι το καλό και χρήσιμο στη ζωή τους, ποιές κακοτοπιές να αποφεύγουν, και φυσικά ακόμα και πως να φέρονται κόσμια σε ένα ξένο σπίτι! Αξιοσημείωτες και οι δάφορες προλήψεις, που μετέφεραν οι γονείς στα παιδιά, λέγοντας τους απλά τη κλασσική φράση: «Και εμείς έτσά τα βρήκαμε και έτσά σας τα μεταφέρουμε»!
Στο παιδί όμως δίδονται πέραν τις προλήψεις και δισειδαιμονίες, και διάφορες πραχτικές για προφύλαξη από τυχόν κινδύνους, αλλά και οδηγίες καλής συμπεριφοράς και ευγένειας, όπως λέμε σαβουάρ – βίβρ! Τις οδηγίες αυτές, πέραν της απαίτησης να τις εφαρμόζουν τα παιδιά τους, τις περισσότερες από αυτές τις τηρούσαν φυσικά και οι ίδιοι οι γονείς!
Οι γονείς βέβαια, σε πολλά θέματα που περιέκλειαν κινδύνους, είχαν να αναφέρουν στά παιδιά τους σαν παράδειγμα προς αποφυγήν, κάποιες περιπτώσεις που δήθεν κάποτε συνέβησαν σε κάποιο άλλο παιδί, και το οποίο έκανε αυτό ή εκείνο και πέθανε ή τραυματίστηκε, οπότε δεν έπρεπε να το επαναλάβουν τα ίδια! Στην πράξη μπορεί να μην υπήρξε ποτέ τέτοιο περιστατικό!
Το σημερινό άρθρο αναφέρει πολλές τέτοιες συμβουλές και κανόνες παλιότερων εποχών προς τα παιδιά, που σχετίζεται περισσότερο σε προσωπικές εμπειρίες του γράφοντος, και πηγάζουν όλες από την περιοχή της Μεσαράς! Επίσης αναφερόμαστε και σε εμπειρίες του κ. Μύρωνα Μαραγκάκη και κας Βασιλείας Μαρκάκη από τη Γαλιά. Μπορεί ασφαλώς τα όσα αναφέρω παρακάτω, να μην ίσχυσαν ακριβώς τα ίδια σε όλες τις οικογέννειες στη Κρήτη, και αυτό το διαπίστωσα σε άλλα παρόμοια θέματα μου, που μην γνωρίζοντάς τα κάποιοι συντοπίτες μας, είπαν πως γράφω άσχετα πράγματα με την Κρήτη! Φυσικά κάποια από αυτά επειδή σχετίζονται και σε βάθος χρόνου, ως εκ τούτου σε κάποιους ακόμα και κρητικούς, μπορεί να τους είναι εντελώς άγνωστα, αφού έχουν πρό πολλού εκπνεύσει!
Για να πάρουμε μια ιδέα, θα αναφέρουμε εδώ 100 διάφορες περιπτώσεις συμβουλών και παραινέσεων προς τα παιδιά , αν και στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότερες!
Κίνδυνοι από σωματική βλάβη στη καθημερινή τους ζωή!
1) Δεν θα καβαλάνε ποτέ «σελάδες» τα κορίτσια στο γαϊδούρι!
«Σελάδες» λέμε τον τρόπο καβαλικέματος όταν η σέλα ή το σαμάρι ή η ράχη του ζώου είναι ανάμεσα στα πόδια του αναβάτη. Αυτό φυσικά αποσκοπούσε, στο να μην χάσουν τη παρθενιά τους τα κορίτσια. Το ίδιο και να μην ανεβαίνουν σε κλάδους δένδρων σε στύλους κλπ.
2) Δεν επιτρέπεται η καβάλα αριστερά στο γαϊδούρι ή άλογο «μονόπαντας». Η καβάλα «μονόπαντας» λέγεται και «γυναικεία καβαλαρία», δηλαδή με τα πόδια ενωμένα, και να κρέμονται από την μία πλευρά του σωμαριού! Θα πρέπει πάντα άπαντες να κάθονται «στα δεξά», δηλαδή να κρέμονται τα πόδια τους από τη δεξιά πλευρά του σωμαριού.
Όσοι λαοί καβάλαγαν «στα αριστερά», τους θεωρούσαν αντίχριστους, γιατί ήταν ανάποδα. Έπρεπε όλοι να καβαλάνε με τα πόδια δεξιά του γαϊδουριού, γιατί έτσι καβάλαγε και ο Ιωσήφ όταν διέσχισε την έρημο! Φυσικά και αργότερα ο Χριστός. Αυτό συμβούλευαν τα παιδιά, γιατί αν επρόκειτο να συμβεί κάτι, να γλιστρήσει ή να παραπαντήσει το ζώο και πέσει, να μπορούν ευκολότερα να πηδήσουν κάτω χωρίς να χτυπήσουν!
3) Δεν επιτρέπεται να μιλάνε τα παιδιά εν ώρα φαγητού, και ο λόγος να μην πάει ο φαγητό στον «κακό λαιμό»! «Κακός λαιμός» ήταν ο λάρυγκας που οδηγεί στον πνεύμονα, και «καλός» ο φάρυγγας που οδηγεί στο στομάχι! φυσικά αυτά όλα για προληπτικούς λόγους.
4) Δεν επιτρέπεται τα παιδιά να σκεπάζονται «αποκορφίς», δηλαδή στον ύπνο να σκεπάζουν με το κλινοσκέπασμα το πρόσωπό τους. Πάντα έπρεπε να κοιμώνται με το κεφάλι έξω από τα ρούχα, κι αυτό απλά για «να μη κρουφτούνε», δηλαδή μη πάθουν ασφυξία!
5) Δεν επιτρέπουν στα παιδιά να κοιτάνε σε πηγάδι ή γκρεμό, «γιατί είναι κάτω μια κακή νεράιδα και θα τα τραβήξει κάτω να πνηγούνε»! Αυτό το λέγανε για να μην πλησιάζουν ποτέ σε πηγάδια ή σε γκρεμούς, για να μη γλυστρίσουν ή ζαλιστούν και πέσουν μέσα.
6) )Δεν επιτρέπεται τα παιδιά «να ρουφούνε χοχλιούς», όπως με ρύζι ή γιαχνί που έχουν ζουμάκι! Ο λόγος και εδώ προφανής, γιατί πάνω στο ρούφηγμα «μπορεί να καταπιούν τη κούπα» (το χοχλιό)! Τους λέγανε δε πάνω σε αυτό, πως κάποτε ένα παιδί ρούφηξε ένα χοχλιό, ήκατσε στο λαιμό του και πνίγηκε!
7) Δεν επιτρέπεται στα παιδιά να παίζουν ποτέ με μυτερά αντικείμενα όπως μαχαίρι πηρούνι ή ψαλίδι, το οποίο ψαλίδι μάλιστα δεν έπρεπε να το πλησιάζουν κοντά στα μάτια τους!
Η εξήγηση που έδιναν ήταν, «γιατί το ψαλίδι έχει μαγνήτη, και τραβά το φώσφορο των αμαθιώ»! Έτσι ενοούσαν, πως ο μαγνήτης του ψαλιδιού, αλλά και κάθε μαγνήτης, τράβα όλο το μάτι και το βγάζει έξω! Ο λόγος και εδώ είναι προληπτικός, και αποσκοπούσε απλά στο να μη καρφωθεί το ψαλίδι ή το μυτερό αντικείμενο στο μάτι τους!
8) Δεν επιτρέπεται να κάθονται παιδιά πολύ κοντά στη φωτιά στη παρασθιά (τζάκι) για να ζεσταθούν, γιατί «θα πετάξουν φοράδες»! Προληπτικό, γιατί πράγματι πολύ κοντά στη φωτιά, κοκκινίζουν τα πόδια ανάμεσα στα μπούτια, και κάνουν κόκκινα τετράγωνα σημάδια, με αποτέλεσμα το κακό κυκλοφορικό στο αίμα.
9) Δεν πρέπει να πίνουν νερό και να «μπουκιάζουν το σωλήνι» της βρύσης, γιατί «θα πετάξουν χαλιναράδες, ή λειχήνες», που ήταν ασθένειες της εποχής. Ήταν ασθένειες που προσέβαλαν το δέρμα και τους βλεννογόνους του στόματος! Προληπτική λοιπόν η υγιεινή του στόματος και εδώ.
10) Δεν επιτρέπεται στην εξοχή να κοιτάνε τον ήλιο όταν πίνουν νερό! Επίσης δεν επιτρέπεται ιδρωμένα ή μετά από τρέξιμο και λαχανιασμένα να πίνουν νερό! Ο λόγος όπως λέγανε, γιατί μπορεί να πάθουν συγκοπή. Σαν παράδειγμα έφερναν τον Μέγα Αλέξανδρο, που ενώ ήταν ιδρωμένος, έκανε το λάθος και έσκυψε να πιεί νερό από τον Ευφράτη και πέθανε!
11) Δεν επιτρέπονται τα παιδιά και γενικά σε όλους να πηγαίνουν αριστερά του αυτοκινητόδρομου! Έπρεπε να βαδίζουν πάντα δεξιά, να μην τα χτυπήσουν τα αυτοκίνητα, όπως έλεγε τότε ο κανόνας οδικής συμπεριφοράς! Σήμερα αυτό έχει σαφώς αλλάξει, και η προτροπή είναι να βαδίζουν πάντα αριστεράτου δρόμου! Ο λόγος προφανής. Δεν κινδυνεύουν να τα χτυπήσει κάποιο αυτοκίνητο από πίσω τους. Όσο για τα μπροστινά, απλώς άμα αντιληφθούν κάποιο αυτοκίνητο που έρχεται πάνω τους, επειδή το βλέπουν, προλαβαίνουν να πεταχτούν λίγο πιο πέρα και να σωθούν!
12)Απαγορεύεται στα παιδιά να παίζουν με τα σπίρτα ή τσακμάκια!Το ευκολώτερο πράγμα ήταν να βάλουν φωτιά τα ίδια στο σπίτι!
Τι ζώα, έντομα και πουλιά δεν πρέπει να σκοτώνουν!
13) Δεν πρέπει να σκοτώνουν ποτέ «σουρσουράδα» (σουσσουράδα), γιατί αν τη σκοτώσουν θα τρέμουν σε όλη τους τη ζωή τα χέρια τους»! Ο λόγος που το λέγανε αυτό, ήταν να μη χαθεί η σουσουράδα από τη φύση, αυτό το συμπαθέστατο πτηνό με την αδιάκοπα κινούμενη ουρά του, που πάντα κάνει ολοήμερη συντροφιά στο ζευγά ακολουθώντας την αυλακιά, ψάχνοντας για σκουλήκια ή άλλα έντομα που βρίσκονταν στο χώμα!
14) Δεν σκοτώνουν ποτέ ζιγαρδέλι (είδος καρδερίνας), και αυτό γιατί είναι «το αηδόνι της Κρήτης», με το όμορφο κελάηδημα, και φυσικά όμορφο κι αυτό στολίδι της φύσης, και δεν πρέπει να το στερηθεί!
15) Δεν σκοτώνουν ποτέ «το αλογάκι τση Παναγίας»! Το «άθώο» αυτό πράσινο έντομο που μοιάζει με αλογάκι, είναι το «αλογάκι της Παναγίας» άρα είναι και ιερό! Για να δούνε οτι πράγματι είναι τση Παναγίας, το άφηναν να σταθεί όρθιο, κι άμα σταματούσε στα μπροστινά του πόδια είναι του Σατανά, αμα όμως σταματούσε στα πισινά πόδια, και σηκώσει τα μπροστινά, τότε είναι σίγουρα …της Παναγίας! Έτσι για να δούν ποιανού είναι τελικά, το ρώταγαν:
Αν είσαι άλογο τση Παναγίας, σήκωσε τα μπροστινά σου πόδια!
Αν είσαι άλογο του Σατανά, σήκωσε τα πισινά!
Πάντα όμως το αλογάκι σήκωνε τα μπροστινά του πόδια, φυσικά λόγω ανατομίας του εντόμου! Έτσι φυσικά όλα τα αλογάκια σήκωναν τα μπροστινα άρα έβγαινε και το συμπέρασμα πως όλα είναι της Παναγίας! Ένα πράγμα όμως δεν ήξεραν τότε, πως το «άθώο» αυτό αλογάκι, μόνο αθώο δεν ήταν! Στην πραγματικότητα είναι το πιό αιμοβόρο και καταστρευτικό από όλα τα έντομα, αφού επιτίθεται σε όλα τα έντομα! Φτάνει να πούμε πως την ώρα του οργασμού στο ζευγάρωμα με το αρσενικό, μόλις τελείωνε το αρσενικό, το θυλικό το άρπαγε κόβοντας του το λαιμό και στη συνέχεια το καταβροχθίζει! Σε μέγεθος βέβαια, το θυλικό είναι πολύ μεγαλύτερο του αρσενικού!Πάντως στην Κρήτη το αλογάκι της Παναγίας θεωρείται πως φέρνει γούρι, προφανώς για αυτό το λόγο, που καθαρίζει το τόπο από όλα τα βλαβερά έντομα.
16) ) Δεν σκοτώνουν ποτέ σαμάμουθα (σαμιαμίδι)! Το σαμιαμίδι είναι πάντα χρήσιμο σε κάθε σπίτι, αφού τρώει όλα τα έντομα! Παράλληλα κάνει και παρέα στους συγκάτοικους!
17)Δεν σκοτώνουν ποτέ αφορδακό (βάτραχο) γιατί όποιο παιδί σκοτώσει ή πατήσει βάτραχο, «θα τον βρει αργά στο κουτάλι του»! Δεν γνωρίζουμε ακριβώς την αιτιολογία αυτή, προφανώς δεν θεωρούσαν απαραίτητο να σκοτώνουν βρατράχια που ήταν αθώα, γιατί έτρωγαν κι εκεινα τα διάφορα έντομα.
18) Δεν πρέπει να σκοτώνουν καλογεννούσα (νυφίτσα), και ο λόγος «γιατί το μαθαίνουν οι άλλες καλογεννούσες και πλάκωναν μετά για εκδίκηση όλες μαζί στο κοτέτσι, και δεν αφήνανε ουτέ μία κόττα»! Αυτό το κάνανε για να εκδικηθούν οι άλλες, και να κάνουν έτσι περισσότερη ζημιά! Η λύση είναι απλή, να μην τη σκοτώσουν τη καλογεννούσα, αλλά να της «στήσουν τελάρο»! Να «τη δέσουν», δηλαδή να της κάνουν μάγια, με το να της διαβάσουν τη σχετική γηθειά, στήνοντας το «τελάρο» αυτό, που ήταν δύο ξυλάκια καρφωμένα όρθια στο χώμα, και ένα στηριγμένο από πάνω σε σχήμα «Π».
19) Δεν έπρεπε τα παιδιά να σκοτώνουν τις «λαμπρές», που ήταν κάτι στενόμακρα έντομα (όχι πασχαλίτσες), και που εμφανιζόταν την Άνοιξη, γιατί άμα τις σκοτώνουν δεν θα έρθει η Λαμπρή! Αυτό γιατί πάντα εκείνες παρουσιαζόταν κοντά στη Λαμπρή.
20) Δεν σκοτώνουν «σκλόμπα» (κουκουβάγια), γιατί είναι σύμβολο της σοφίας και των γραμμάτων! Μπορούσαν όμων να πιάσουν εύκολα μια κουκουβάγια στη φωλιά της και να παίξουν μαζί της το παιγνίδι «Ε κυρά Πινακωτή»! Την έπιαναν λοιπόν από το τσουλούφι του κεφαλιού με τα δύο δάχτυλα, λέγοντας της:
“Ε κυρά Πινακωτή, γύρνα απ’ τ’ άλλο σου αυτί!|
Τότε εκείνη έκανε μισή στροφή αριστερά ή δεξιά, καθε φορά που της έλεγαν αυτή τη φράση!
21) Δεν σκοτώνουν ποτέ χελιδόνια, ούτε χαλάγανε ποτέ χελιδονοφωλιά! Αυτό έφερνε κακοτυχία, απεναντίας όποιος άνοιγε το σπίτι του (σπαζοντας λίγο το τζάμι) για να κάνουν φωλιά τα χελιδόνια, αυτό έφερνε μεγάλη τύχη στο σπιτικό!
Οι καλοί τρόποι και τα σαβουάρ βίβρ!
22) Το κάθε παιδί σαν σηκωθεί το πρωί, πρέπει να πλυθεί, να ντυθεί, να πει το «Πάτερ ημών» και μετά να πει σε όλους «καλημέρα»! Προτροπή να μην λένε ποτέ καλημέρα άπλυτα!
23) Δεν επιτρέπεται τα παιδιά οπουδήποτε, να περιμένουν να τους πει «το καλημέρα» κάποιος μεγαλύτερος τους, αλλά εκείνα είναι υποχρεωμένα να χαιρετάνε τους πάντες στο δρόμο! Στο δρόμο θα πρέπει να λένε «χαίρεται» σε όποιον συναντάνε! Για το «καλημέρα ή χαίρεται» υπάρχουν κανόνες επίσης και για τους μεγάλους, το ποιος θα το πει πρώτος, όπως: Το «καλημέρα» το λέει πρώτος ο καβαλάρης στον πεζό! Το λέει πρώτος εκείνος που προχωράει στο δρόμο σε εκείνον που είναι σταματημένος! Το λέει ο μικρότερος τη τάξει ή βαθμό, σε μεγαλύτερο, όπως ο αγρότης στον αγροφύλακα, ο αγροφύλακας στον παπά πρόεδρο, ο χωροφύλακας στον ενωματάρχη, ο δάσκαλος στον Επιθεωρητή κλπ.
24) Δεν προχωράνε ποτέ τα αγόρια πίσω από κορίτσια ή σε γυναίκες όταν ανεβαίνουν σκάλες, σκαλοπάτια ή ανηφόρα! Αυτό βέβαια από σεβασμό, και φυσικά αυτό ίσχυε και για τους μεγάλους! Δεν επιτρέπεται επ’ ουδενί στα παιδιά να πλησιάζουν εκεί που δουλεύουν εργάτριες στο αμπέλι, ή όταν μαζεύουν ελιές και ανεβαίνουν στην ελιά για να τη ραβδίσουν! Ο λόγος προφανής, για να μην φέρουν σε δύσκολη θέση το κορίτσι με το να φανούν ψηλά τα πόδια τους. Σήμερα βέβαια αυτό έχει αλλάξει κάπως, και ο άνδρας θα αφήσει τη γυναίκα να προχωράει μπροστά, όταν πρόκειται να ανέβει σκαλοπάτια, κυλιόμενες σκάλες ή δύσκολες ανηφόρες! Εκείνος θα είναι από πίσω της για να τη προσέχει μη τυχόν γλιστρήσει και πέσει, οπότε να προλάβει να την συγκρατήσει! Πάλι στο κατέβασμα, είναι μπροστά ο άνδρας και προσέχει μην πέσει η γυναίκα οπότε να την συγκρατήσει.
25) Τα κορίτσια δεν έπρεπε να κάνουν παρέα τα αγόρια. Οι λόγοι πολλοί που σχετίζονται με την τιμή τους. Στην εξοχή που πήγαιναν και κορίτσια και «εβλέπανε τα έχνη τους» και εκείνα, χωριστή παρέα κάνανε τα κορίτσια και χωριστή τα αγόρια.
26) Σε κόσμο δεν επιτρέπεται τα παιδιά να δείχνουν κάποιον με το δάχτυλο τους, αυτό θεωρείται αγένεια.
27) ) Δεν θα καβαλάνε ποτέ, ιδιαίτερα σαν μεγαλώσουν στο γαϊδούρι οι άνδρες, και η γυναίκα τους να ακολουθεί με τα πόδια! Αυτό θεωρείται μεγάλη ασέβεια ως προς τη γυναίκα, και προπάντων ανανδρία! Αυτό κυρίως επικράτησε μετά τον Αλβανικό πόλεμο, όπου πήγαν κρητικοί να πολεμήσουν, και αντιμετώπισαν τέτοια θεάματα! Εκεί στην Ήπειρο είχαν έθιμο να καβαλάνε οι άνδρες, και οι γυναίκες πίσω να έρχονται με τα πόδια, κουβαλώντας μάλιστα και ένα δεμάτι ξύλα! Οι Κρητικοί βέβαια όπου έβλεπαν αυτό το θέαμα, τους άνδρες τους πλάκωναν στο ξύλο! Φυσικά οι Κρήτες τους μάλωναν:
“Δεν ντρέπεσαι κοντζάμ άνδρας, να καβαλάς εσύ και τη γυναίκα σου να την έχεις με τα πόδια?”
Εκεί βέβαια καμιά φορά, απαντούσαν κυρίως οι γυναίκες λέγοντας:
“Εγώ τον θέλω να καβαλάει ο άνδρας μου, γιατί τον ΄έχω κορώνα στο κεφάλι μου, και τον θέλω ξεκούραστο το βράδυ!”
28) Δεν επιτρέπεται στα παιδιά να αντιμιλούν στους γονείς, και γενικά στους μεγαλύτερους, αλλά να δείχνουν σεβασμό.
29) Δεν έπρεπε τα παιδιά να ρεύονται ή να εξαερίζονται μπροστά σε άλλους, ήταν αγένεια προς τους πλησίον τους!
30) Κάθε παιδί σαν περνά από εκκλησία ή νεκροταφείο, θα πρέπει να κάνει το σταυρό του, και γενικά όποτε παίζει η καμπάνα, στρέφοντας το κεφάλι στην Ανατολή! Αν είναι ξαπλωμένα δεν κάνουν ποτέ το σταυρό τους, ούτε καθιστά, παρά αφού σηκωθούν όρθια! (Μάθανε τα παιδιά και έκαναν το σταυρό τους, ακόμα και όταν χτύπαγε το ρολόι του χωριού για να δηλώσει την ώρα)!
31) Απαγορεύεται τα παιδιά να κοιτάνε κάποιους, την ώρα που αλλάζουν τα ρούχα τους, ή κάνουν την ανάγκη τους, χωρίς να γνωρίζουν οι ίδιοι την παρουσία τους. Απαγορεύεται επίσης και να παρίστανται τα παιδιά σε γέννες!
32) Κάθε παιδί πρίν πάει να κοινωνήσει, θα πρέπει να πάρει την ευκή των γονιών του. Επίσης να πάρει συγχωρμό από τα αδερφια του και λοιπούς συγγενείς που τυχόν ειχαν εκφραστει στο παρελθόν ασχημα, θα πάει να ζητήσει συγχώρεση λέγοντας:
«Συγχώρεσέ με και ο Θεός να σου συγχωρέσει!»
33) Μετά τη Θεία Κοινωνία δεν θα πρέπει να γλύψουν κόκαλο ή χοχλιό ουτε ελια ουτε να φτύσουν. Στο σπιτι επρεπε να πιουν μια γουλια κρασί να ξεπλυνουν το στομα τους. Οτιδήποτε γλύψουν πρέπει να πετιέται μετά αυτό στη φωτιά! Επίσης δεν επιτρέπονται και φιλιά!
34) Όταν έχουν απορία τα παιδιά, και οι μεγάλοι τους επεξηγούν για να καταλάβουν, να μην δείχνουν έκπληκτοι εκφραζόμενοι έντονα με ένα παρατεταμένο «Αααααα…εδά κατάλαβα! »! Γιατί αν το κάνουν αυτό, οι άλλοι θα τα προσβάλουν με το να τους απαντήσουν: «Αααα… ήρθε το βούι (βόδι) απ το νερό»!
35) Κάθε παιδί, το βράδυ πριν κοιμηθεί, έπρεπε υποχρεωτικά να κάνουν 40 μετάνοιες και να πουν και το πατερ υμων! Όλα τα παιδιά τους άρεσε αυτό, γιατί το θεωρούσαν σαν γυμναστική όπως τις γνωστές κάμψεις, και τις μετρούσαν κιόλας! Έτσι δικαιολογείτο που οι κρητικοί –ες, είχαν αργότερα γυμνασμένο κορμί και λεπτή μέση!
Σε επίσκεψη σε σπίτι
36) Δεν επιτρέπεται στα παιδιά σε επίσκεψη σε σπίτι να κουνάνε τα πόδια τους όταν κάθονται στη καρέκλα, αν θέλουν να δώσουν την εντύπωση του φρόνιμου παιδιού! Πάνω σε αυτό του μάθαιναν και μία σχετική λαίκή φράση:
Σα θες να ιδείς τον άθρωπο, καρέκλα τον ε κάτσε,
Κι αν δε κουνεί τα πόδια του, φρόνιμο τον ε γράψε!
Ή έλεγαν:
Αν θες να ιδείς τον φρόνημο, ψηλά να τονε κατσεις,
κι α δε κουνεί τα πόδια του, φρόνημο να τον γράψεις!
37) Δεν επιτρέπεται να κάθεται το παιδί με σταυρωμένα τα χέρια, γιατί είναι σα να παριστάνει το πεθαμενο!
38) Όταν τους φωνάζουν οι μεγάλοι να μην απαντάνε με ένα «ήντα θες» ή «τί», αλλά με ένα «ορίστε», ή «ορίστε κύριε – α»!
39) Όταν μιλάνε στα παιδιά οι μεγαλύτεροι, εκείνα να δεν πρέπει να μασάνε τσίχλα!
40) Όταν η οικοδέσποινα φέρει τη φοντανιέρα να κεράσει τους καλεσμένους στο ξένο σπίτι, δεν πρέπει το παιδί «να απλώσει τη χαχαλιά του», και να γεμίσει τη φούχτα του όσες καραμέλες χωράει, η σοκολατάκια, η αμύγδαλα ή οτιδήποτε άλλο! Πρέπει προσεκτικά με τα τρία δάχτυλα να πάρει μία το πολύ δύο! Έτσι θα δείξει την ευγενική του καταγωγή!
41) Τα κορίτσια δεν επιτρέπεται να καθίζουν σταυροπόδι! Προς Θεού! Αυτό είναι αγένεια!
Το σταυροπόδι είναι μόνον για τους άνδρες! Θα πεί η μάνα. Όμως το έλεγαν οι μητέρες στα κορίτσια τους αυτό, για τον μοναδικό λόγο μη τυχόν φανεί το βρακί τους, γιατί έτσι δίνουν την εικόνα στη τοπική κοινωνία άσεμνου κοριτσιού!
42) Δεν έπρεπε να παιδιά να βάζουν το δάχτυλο στα ρουθούνια τους, ή να ξύνουν τη μύτη τους! Δεν έπρεπε να ρουφάνε τσι μύξες τους. Πρέπει πάντα στη τσέπη τους να έχουν μαντιλάκι καθαρό, και με αυτό να τη φυσίξουν να καθαρίσει! Φυσικά δεν πρέπει να ρουφάνε οτιδήποτε υγρό, σούπα γάλα τσάι κλπ. Ο ήχος προκαλέι αηδία στους άλλους!
43) Απαγορεύεται στα παιδιά «να τρώνε τα νύχια τους», γιατί δεν θα μεγαλώσουν! Άσχημο θέαμα αυτό για κάποια παιδιά που τους είχε γίνει εμμονή, και φυσικά είχαν συνεχείς επιπλήξεις από τους γονείς ή δασκάλους.
