Γράφει η Ζαμπία Λαζανάκη*
Παλιάμα…
Έχω περάσει αμέτρητες φορές από αυτόν τον δρόμο, έχω πιει αμέτρητες φορές νερό από αυτήν την βρύση της Παναγιάς.
Εκεί που ο Θείος ξεδίψασε το άλογο του και είδε πρώτη φορά τη θεία μου να γεμίζει το σταμνί και έτσι απλά όπως στα παραμύθια την πήρε γυναίκα του.
Όμως ποτέ δε φανταζόμουν ότι αν ακολουθούσα το μονοπάτι πέρα από τη βρύση θα κεντούσα ριζοβελονιές που ξηλώθηκαν από τον χρόνο και την Ιστορία.
Οι πρωτοξαδέλφες μου και εγώ, κόρες τριών αδελφών από τις τέσσερις που μεγάλωσαν στην Παναγιά, πέρασαμε κλωστή πράσινη στη βελόνα, δέσαμε κόμπο στην άκρη της και ξεκινήσαμε.
Πόση ομορφιά μπορεί να κρύβει ένα μονοπάτι το ανακαλύψαμε χθες.
Όλα τα δέντρα της κρητικής γης πιασμένα χέρι-χέρι.
Δρυγιάδες, βελανιδιές, πλατάνια, καρυδιές, αγριαμυγδαλιές, συκιές και τόσα άλλα. Ανάμεσά τους κρατούσαν σαν μικρά παιδιά πολύχρωμα βότανα και αγριολούλουδα, μαντιλίδες, μαχαιρίδες, ανεμώνες…
Δεν τα ξέραμε όλα…
Ούτε τα μισά δεν ξέραμε.
Βγάζαμε φωτογραφίες να τα ψάξουμε μετά!
Η πρώτη ένδειξη ότι δεν είχαμε πάρει λάθος δρόμο ήταν τα απομεινάρια ενός σπιτιού.
Ένας τοίχος πέτρινος, ψηλός, μισογκρεμισμένος, μαρτυρούσε την αλλοτινή παρουσία ανθρώπινης ζωής.
Ναι!
Είχαμε φτάσει στη Παλιάμα.
Λένε ότι το όνομα προήλθε από παράφραση της Παλιάς μονής.
Μονή υπήρχε, μόνο που οι μοναχές στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ζήτησαν καταφύγιο στην Ι. Μ. Παλιανής στο Βενεράτο.
Μερικά βήματα ακόμα και βρεθήκαμε στην εκκλησία, το μοναδικό ατόφιο ανέγγιχτο από το χρόνο.
Δίκλιτη, του Αγίου Χαραλάμπους και της Παναγίας, ενετική, επιβλητική, με αρχαιολογικά στοιχεία στους τοίχους της.
Δίπλα στην εκκλησία ήταν χτισμένο το Σχολαρχείο εκείνης της εποχής.
Εκεί έμαθε γράμματα ο παππούς.
Σε μια εποχή που η μόρφωση απευθυνόταν σε λίγους και εκλεκτούς.
Ανέβηκα σε ένα παγκάκι και κοίταξα από τα ψηλά παράθυρα του Σχολαρχείου.
Δεν ξέρω τι περίμενα να δω.
Ίσως ένα πράσινο πίνακα και ένα ξύλινο πράσινο ξεφτισμένο θρανίο.
Ίσως την αίσθηση μιας εικόνας του παππού που δεν προλάβαμε να γνωρίσουμε.
Τίποτα δεν υπήρχε.
Μόνο ένας παλιός άσπρος πάγκος.
Το τώρα τόσο διαφορετικό από το τότε!
Κι όμως …το νερό κυλά ακόμα, ανάκατο με το χώμα στους δρόμους της Παλιάμας.
Τρέχει, ενώνει, ράβει με σταυροβελονιά το χθες με το σήμερα!
* Η Ζαμπία Λαζανάκη είναι Νηπιαγωγός με καταγωγή από τον Αμπελούζο του Δήμου Γόρτυνας και συγγραφέας παιδικών βιβλίων
