Αξιωθήκαμε και φέτος, να φτάσουμε στην επί θύραις Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ανοίγει με την ακολουθία του Α’ Κατανυκτικού Εσπερινού, το στάδιον των αρετών.
Μπαίνουμε σε μια περίοδο όπου δοκιμάζεται η λογική μας, δοκιμάζεται η πίστη μας, δοκιμάζεται η ύπαρξή μας.
Αυτή η περίοδος που αρχίζει με την αποψινή ακολουθία και φτάνει μέχρι το Πάσχα είναι γεμάτη από παραξενιές για την ανθρώπινη λογική.
Είναι περίεργη και παρεξηγημένη σήμερα.
Στέκεται προκλητικά απέναντι στην ανθρώπινη λογική, γκρεμίζει ανθρώπινες εικόνες, χτυπάει ανθρώπινους καθωσπρεπισμούς, σκοτώνει εγωισμούς, και αναδεικνύει κάποια πράγματα ξεχασμένα, παραμελημένα, αδικημένα αλλά όμως σημαντικά.
Περίοδος αλλιώτικη σε όλα.
Ακολουθίες που μόνο στη Μεγάλη Σαρακοστή συναντούμε, λογική έξω από τη λογική του κόσμου, μηνύματα περίεργα στ αυτιά μας, πρότυπα που φτάνουν στα όρια του σκανδαλισμού.
Πράγματι φαίνεται ότι η περίοδος αυτή «ουκ εστι εκ του κόσμου τούτου», αλλιώς θα μας φαινόταν φυσιολογική, γνώριμη και καθώς πρέπει για τη σημερινή λογική μας.
Η λογική μας υποτιμά και υποβαθμίζει κάθε τι που δεν την ανυψώνει και δεν την θεοποιεί.
Η λογική μας δεν ανέχεται τις υποδείξεις, την ταπείνωση και τη μετάνοια, την προσευχή, τη νηστεία, τη σιωπή, τον καλόν αγώνα.
Η λογική, μας έχει πάει στ άστρα, πατάμε κουμπιά και γίνονται θαύματα, έχοντες εξουσία και δύναμη πώς να χαμηλώσουμε, πώς να σκύψουμε το κεφάλι, πώς να δούμε «ασθενή και αδύναμα…» που μας προτείνει η Σαρακοστή.
Αυτή η περίοδος είναι αλλιώτικη γιατί μας προτείνει τη λογική του Σταυρού, της θυσίας, της άσκησης και του αγιασμού.
Μας διδάσκει ότι ήρθε καιρός να χαμηλώσουμε, να σκύψουμε το κεφάλι, να ταπεινωθούμε, να μετανοήσουμε και να παλέψουμε σε ότι μας κρατάει δεμένους και κολλημένους.
Η ανθρώπινη λογική μας χρειάζεται να υποχωρήσει, να δώσει τα πρωτεία στη καρδιά για να εννοήσει και να ζήσει την περίοδο αυτή.
Αυτή η περίοδος είναι καιρός αγώνων πνευματικών.
Περίοδος αγώνα για καθαρισμό.
Καιρός να σκοτώσουμε αδυναμίες και πάθη.
Καιρός ταπείνωσης και μετάνοιας.
Για το λόγο αυτό προσευχή και νηστεία είναι τα κυρίαρχα στοιχεία της περιόδου.
Προσευχή με καρδιά συντετριμμένη και νηστεία σωστή.
Και για να είναι σωστή η νηστεία μας πρέπει να γίνεται όπως πρέπει, όπως η Αγία μας Εκκλησία ορίζει και οι σοφότατοι Πατέρες μας θέσπισαν και μας παρέδωσαν.
Νηστεία ευάρεστη τω Θεώ και ωφέλιμη για μας.
Τι λογής πρέπει να είναι η νηστεία μας;
Όχι μόνο νηστεία από φαγητά, αλλά νηστεία και από αμαρτίες· όχι μόνο εγκράτεια από κρέατα, αλλά εγκράτεια και από τα πάθη.
Πολλές φορές έχει αναλυθεί και έχουμε ακούσει πολλά για τη νηστεία των φαγητών, και γι’ αυτό δεν θα επεκταθώ στον εύκολο αυτό τρόπο νηστείας.
Αυτό που μπορούμε να κάνουμε με ευκολία να το κάνουμε, αλλά και αυτό που χρειάζεται περίσσια δύναμη και προσπάθεια να μην το αφήσουμε και να μην το αμελήσουμε.
Αυτό ακριβώς είναι το νόημα της Μεγάλης Σαρακοστής.
Η νηστεία των τροφών είναι σωστή και ωφέλιμη όταν συνοδεύεται και από νηστεία στα πάθη, τις αδυναμίες, σ αυτά που μας κρατούν αιχμαλώτους και δέσμιους.
Σήμερα, που κυριαρχεί ο ορθολογισμός και ο εγωισμός, έχουμε κυριευτεί από την κατάκριση, τη κρίση, την καταλαλιά, τη συκοφαντία.
Ένα πάθος που έχει κυριεύσει το είναι μας, την ύπαρξή μας. «Εν αυτώ ζώμεν και κινούμεθα» σήμερα.
Αυτό καθορίζει τη στάση μας απέναντι στους άλλους και αυτό γεμίζει τη ζωή μας και κυριεύει το λογισμό μας.
Σήμερα πολύ εύκολα εκφέρουμε γνώμη για τους άλλους.
Δικάζουμε και καταδικάζουμε, βγάζουμε συμπεράσματα και αγορεύουμε. Κολλάμε ταμπέλες, γινόμαστε κατήγοροι, δικαστές, και αποδίδουμε δικαιοσύνη κατά το δοκούν.
Σήμερα εύκολα πιάνουμε στο στόμα μας κάποιον και δύσκολα τον αφήνουμε.
Αμέτρητες ώρες στα κουτσομπολιά, στην κατάκριση.
Σήμερα όλα αυτά γίνονται με τρόπο επιστημονικό και χάρη «της ενημέρωσης και της πληροφόρησης».
Αμέτρητες εκπομπές και φυλλάδια δεν έχουν άλλο περιεχόμενο και λόγο ύπαρξης παρά μόνο το κουτσομπολιό.
Και όλα αυτά δήθεν για μας.
Για το καλό μας… Για τη σωστή πληροφόρηση μας…
Και εμείς χωρίς ίχνος αντίστασης μετέχουμε, επικροτούμε, και επαυξάνουμε.
Το αυτί μας ευχάριστα ακούει και το στόμα μας με περισσή ευκολία προσθέτει.
Νηστεύομε τα αρτύσιμα και τρώμε ανθρώπους, δεν βάζουμε κρέας στο στόμα μας λόγω νηστείας, όμως με περίσσια ευκολία κόβουμε και ξεσκίζουμε σάρκες ανθρώπων, δήθεν για να διορθώσουμε καταστάσεις, με μόνο όφελος να γεμίσουμε τα αυτιά μας και να ικανοποιήσουμε την αρρωστημένη περιέργειά μας.
Όπου βρεθούμε σήμερα ένα είναι βέβαιο. Ότι με κάποιον άλλον θα ασχοληθούμε, κάποιον θα κρίνουμε, κάποιον θα καταδικάσουμε.
Και μετά θα πάμε στο σπίτι μας να φάμε αλάδωτο φαγητό γιατί …είναι Σαρακοστή, ήσυχοι και βέβαιοι ότι κάναμε έργο κοινωνικό, έργο σπουδαίο και μεγάλο.
Το πάθος της κατάκρισης, της καταλαλιάς, της κρίσης και της συκοφαντίας μας έχει κυριεύσει τόσο πολύ που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε το μέγεθος της πτώσης μας.
Ο λόγος του Κυρίου «μη κρίνετε ίνα μη κριθείτε…» (Ματθ. ζ, 1) ξεχάστηκε.
Ούτε που μας ταρακουνάει έστω και λίγο.
Ο Χριστός λέει «δια κάθε περιττόν και μάταιον λόγον, τον οποίον θα πουν οι άνθρωποι, θα λογοδοτήσουν κατά την ημέραν της κρίσεως.». (Ματθ. ιβ΄36).
Αν για κάθε ανωφελή λόγο θα κριθούμε πόσο μάλλον για λόγο κατακρίσεως και συκοφαντίας. «από τα λόγια σου θα δικαιωθείς και από τα λόγια σου θα καταδικαστείς». συνεχίζει ο Κύριος.
Ποιος είσαι εσύ που κρίνεις ξένον υπηρέτη; ρωτάει τους Ρωμαίους (ιδ΄4) ο ΑΠ. Παύλος. Δεν ξέρεις ότι είσαι αναπολόγητος όποιος κι αν είσαι εσύ που κρίνεις διότι κρίνοντας το άλλον κατακρίνεις τον εαυτό σου; μας τονίζει.
Να γίνουμε εκτελεστές του λόγου του Θεού μας προτρέπει ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος στην Καθολική Επιστολή του και μας τονίζει ότι η γλώσσα είναι μικρό μέλος του σώματος αλλά πολλές φορές είναι κόσμος φωτιάς, κόσμος κακίας. Και γι’ αυτο, εκείνος λέει, που μπορεί να ελέγξει τη γλώσσα του μπορεί να ελέγξει όλο το σώμα του. Και λέει πιο κάτω: «μην καταλαλείτε ο ένας το άλλον διότι εκείνος που κατηγορεί τον αδελφό του κατηγορεί και κρίνει το νόμο. Ποιος είσαι, αναρωτιέται, εσύ που κρίνεις τον άλλον;»
Βλέπετε που οδηγούμαστε όταν εύκολα εκφέρουμε γνώμες και κρίνουμε;
«Μη στενάζετε κατ αλλήλων, αδελφοί, ίνα μη κριθείτε» λέει προς το τέλος της επιστολής του ο Αδελφόθεος.
Ο Θεός, λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, πιο πολύ «ενοχλείται» όταν στρεφόμαστε εναντίον του πλησίον μας, παρά εναντίον Του. Και συνεχίζει λέγοντας, ότι ο υβριστής: «ουδέ Γραφάς αναγινώσκειν άξιος» (Όμιλ. ΠΓ, εις Ιωάν.)
Και λέει ακόμα ότι με τη σωστή νηστεία πετυχαίνουμε εκείνο που είναι καλύτερο και από τη νηστεία, την αποχή από το κακό. (Χρυσοστ. Ομιλία ΙV εις την Β΄Κορινθ.)
Σήμερα ο άνθρωπος έχει μάθει πολύ εύκολα να κατακρίνει τον πλησίον του και βρίσκει πολύ χρόνο για κακολογία και συκοφαντία χωρίς να ερευνά τον εαυτό του για να γνωρίσει τις αδυναμίες και τα πάθη του.
Μέσα στα πατερικά και ασκητικά κείμενα που είναι εμποτισμένα με τη σοφία των μεγάλων γερόντων φαίνεται πόσο μεγάλο αμάρτημα είναι η κατάκριση
Αγαπητοί μου βρίσκουμε πιο εύκολο να ασχοληθούμε με τους άλλους γιατί δεν έχουμε ταπείνωση και μετάνοια.
Δεν είναι τυχαία η παρουσία στην αρχή του Τριωδίου δύο ανθρώπων, του Τελώνη και του Ασώτου.
Θέλουμε να ζήσουμε το πνεύμα και την ουσία της Μεγάλης Σαρακοστής;
Τότε να κάνουμε παρέα με τον Τελώνη και τον Άσωτο…. Να τους αφήσουμε να μας διδάξουν για την θεϊκή ταπείνωση και τη σωστική μετάνοια.
Έχουν πολλά να μας πουν.
Κατά τον άγιο Μάξιμο το βασικό πάθος από το οποίο προέρχονται και γεννώνται όλα τα πάθη είναι η φιλαυτία.
Φίλαυτος είναι ο άνθρωπος εκείνος που αγαπά και λατρεύει τον εαυτό του. Και συμβαίνει αυτό όταν βγάζουμε το Θεό από τη ζωή μας και τοποθετούμε στη θέση Του τον εαυτό μας και ετσι επιζητούμε τη διαρκή ικανοποίηση μας. «Πρόσεχε σεαυτώ, συνιστά ο άγιος Μάξιμος, από της μητρός των κακών φιλαυτίας». Και δίνει το ορισμό της φιλαυτίας λέγοντας ότι είναι «η του σώματος άλογος φιλία».
Από αυτό το πάθος της φιλαυτίας γεννώνται οι πρώτοι και εμπαθείς «γενικώτατοι τρεις εμμανείς λογισμοί»: της γαστριμαργίας, της φιλαργυρίας και της κενοδοξίας.
Από τους τρεις αυτούς λογισμούς «γεννάται άπας ο των κακών κατάλογος» συνεχίζει.
Ονομάζουν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας μητέρα όλων των κακών την υπερηφάνεια, τον εγωισμό και πρωτοπαίδι της είναι η κατάκριση.
Η ψυχή του εμπαθούς ανθρώπου είναι «πονηρών εννοιών εργαστήριον». Και μια πονηρή ψυχή προσφέρει μόνο πονηρά, τονίζει ο όσιος Θαλάσσιος (Φιλοκαλία).
Πόσες φορές δεν ακούμε, εγώ είμαι ο προϊστάμενος, εγώ διευθύνω, εγώ είμαι ο εργοδότης σου, εγώ διοικώ, ξέρεις ποιος είμαι εγώ, εγώ, εγώ, εγώ…..
Δεν εννοήσαμε ποτέ ότι αυτό που μας έδωσε ο Θεός είναι εις διακονία και υπηρεσία.
Δεν καταλάβαμε ποτέ ότι εξουσία έχει ο Θεός και σε μάς παραχωρεί αγαπητικά να υπηρετήσουμε και να διακονήσουμε τον άνθρωπο.
Και πιανόμαστε όλοι στην παγίδα αυτή, πολιτικοί και άρχοντες, πολλές φορές δε και εμείς οι κληρικοί.
Δεν εννοήσαμε ποτέ την ευθύνη της διακονίας μας γιατί η φιλαυτία η υπερηφάνεια και η κατάκριση μας έχουν γερά δεμένους.
Και προς επίρρωση των παραπάνω μπορούμε να δούμε τους αγίους μας που έκαναν θαύματα και πάντα είχαν μια άκρα ταπείνωση γνωρίζοντας ότι εξουσία έχει μόνο ο Θεός και εμείς είμαστε απλοί και αχρείοι υπηρέτες Του. Και μάλιστα δοξολογούσαν και ευχαριστούσαν τον Θεό γι αυτό (Λουκ. Ιζ΄ 10).
Μέσα στην εκκλησία, έχουμε όλα όσα χρειαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε αδυναμίες και πάθη.
Έχουμε τη Χάρη του Χριστού, τη μεσιτεία της Παναγίας, τη βοήθεια και πρεσβεία τόσων Αγίων.
Και είναι ευλογία ότι την περίοδο αυτή πολλές φορές επαναλαμβάνουμε την κατ εξοχήν προσευχή της Σαρακοστής, την ευχή του Αγίου Ισαάκ του Σύρου, την προσευχή της μετανοίας όπως ονομάζεται: «Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου, πνεύμα αργίας, περιεργίας, φιλαρχίας και αργολογίας μη μοι δώς. Πνεύμα δε σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής και αγάπης χάρισε μοι τω σω δούλω. Ναι Κύριε Βασιλεύ, δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα, και μη κατακρίνειν τον αδελφόν μου ότι ευλογητός ει εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».
Όλα στην Εκκλησία μας, αδελφοί μου, είναι απλά αλλά θαυμαστά.
Έτσι απλή είναι και η Μεγάλη Σαρακοστή αλλά μεγάλη σε νοήματα και αγώνες. Να μην την αμελούμε.
Να βάλουμε τη Σαρακοστή στη ζωή μας προσέχοντας την και δίνοντας ευκαιρίες στους εαυτούς μας.
π. Σ. Α.
