Άρθρο του Δημ. Τσάτσου στα Νέα στις 18/12/1999.
Η μεγάλη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ως κεντρική ιδέα έχει την επώδυνη μετάβαση από τη φιλοσοφία των γνώσεων στη φιλοσοφία της γνώσης. Η μετάβαση αυτή όμως έχει ως απολύτως αναγκαία προϋπόθεση τον ΔΑΣΚΑΛΟ.
Εκπαιδευτικοί και καθηγητές υπάρχουν πολλοί. Είναι όσοι διάλεξαν αυτό το επάγγελμα. Ποιοι και πόσοι όμως είναι ΔΑΣΚΑΛΟΙ; Η αναζήτηση της έννοιας του Δασκάλου μάς οδηγεί στο ερώτημα, τι είναι Διδασκαλία;
Διδασκαλία είναι η διαδικασία που αποβλέπει στη συνειδητή επικοινωνία της σκέψης του διδασκόμενου με την κουλτούρα και τον πολιτισμό του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε. Η παροχή γνώσεων είναι, βέβαια, κρίσιμο εργαλείο της Διδασκαλίας. Δεν αποτελεί, όμως, μόνη της Διδασκαλία. Δικαιώνεται μόνον από τον βαθύτερο και τελικό της σκοπό που είναι η αυτόνομη επικοινωνία του μαθητή με το αντικείμενο, η επιθυμία του για αναζήτηση, η συγκίνησή του από τη γνωριμία με τον κόσμο των πραγμάτων, των γεγονότων και των ιδεών, δηλαδή από το όραμα της γνώσης.
Σε αυτό το νόημα της Διδασκαλίας αντιστοιχεί και ένα ιδιαίτερο νόημα Δασκάλου. Είναι αυτός που αντέχει, αλλά και καλλιεργεί τη γνωστική αυτονόμηση του μαθητή, τη σταδιακή μείωση του ρόλου του και τελικά την αυτοκατάργησή του, την ώρα που ο μαθητής «έμαθε να μαθαίνει». Αυτή η μετάβαση του νέου από τη στηριγμένη στον Δάσκαλο, δηλαδή ετεροκαθοριζόμενη αντίληψη του κόσμου, σε μια όλο και περισσότερο δική του αντίληψη και αξιολόγηση, είναι μια δύσκολη, επώδυνη, αλλά υπέροχη υπόθεση.
Δάσκαλος είναι αυτός που δεν παρασύρεται από τον ναρκισσισμό που προκαλεί η γνωστική υπεροχή του έναντι των διδασκομένων, αυτός δηλαδή που έχει επίγνωση των δημοκρατικών ορίων της υπεροχής του. Η Διδασκαλία πλησιάζει το νόημά της στο μέτρο που ο Δάσκαλος αποδυναμώνει τον εξουσιαστικό χαρακτήρα τής διδακτικής σχέσης και τον καθιστά επικοινωνιακό. Η διαφωνία του μαθητή, όταν προβάλλεται με επιχειρήματα και ευπρέπεια, δεν είναι απειθαρχία. Οι εξετάσεις δεν μπορεί να καταντούν επίδειξη ικανότητας αποστήθισης. Οφείλουν να λειτουργούν ως μέθοδοι διαπίστωσης ότι ο διδασκόμενος έμαθε να μαθαίνει.
Δάσκαλος είναι αυτός που αντέχει την αμφισβήτηση από τον μαθητή, την επιθετικότητά του, ακόμη τη γεύση της αγνωμοσύνης, με όριο βέβαια τη βία και τη χυδαιότητα. Όσο πιο πολλή ψυχή επενδύει ο Δάσκαλος στο έργο του τόσο πιο επώδυνη μπορεί να γίνει η διδακτική σχέση. Η διδακτική προσφορά, όμως, δεν γίνεται υπό τον όρο της αναγνώρισης. Όταν ο μαθητής πάρει όσα είχε να πάρει από τον Δάσκαλο, οι δρόμοι τους χωρίζουν, όπως χωρίζει το μέλλον από το παρελθόν, η προοπτική από την αναδρομή. Βέβαια, υπάρχουν και μαθητές με μνήμη.
Δάσκαλος είναι αυτός που ζει μέσα και όχι πάνω από την κοινωνία, που είναι τμήμα της κοινωνικής σύγκρουσης, που έχει «εγώ» η σκέψη του, όταν διαθέτει. Παίκτης είναι και ο Δάσκαλος, δεν είναι διαιτητής. Γι” αυτό δεν πρέπει να προσποιείται τον διαιτητή. Αυτό που νοθεύει τη διδακτική σχέση δεν είναι βέβαια οι Δάσκαλοι με δική τους άποψη, αλλά οι δήθεν «αντικειμενικοί», αυτοί δηλαδή που βαφτίζουν την άποψή τους «αντικειμενική». Γι” αυτό και ο πραγματικός Δάσκαλος σε αρκετές περιπτώσεις γίνεται εξομολογητικός. Άλλωστε, υπάρχουν και μαθητές που εμπνέουν τον Δάσκαλο. Μεγάλες και σπάνιες οι στιγμές που ο Δάσκαλος αισθάνεται μαθητής των μαθητών του.
Μίλησα για το πώς φαντάζομαι τον ιδεατό Δάσκαλο. Το κείμενο αυτό αποτελεί και αυτοκριτική. Βγήκε από τα όσα δεν μπόρεσα, στο βαθμό που θα ήθελα.
Κάθε ιδεατή λειτουργία ξεπερνάει τον άνθρωπο. Και όμως, η προσπάθεια για ποιοτική προαγωγή της κοινωνίας προϋποθέτει ιδεατά πρότυπα. Μόνον έτσι η εξέλιξη αποκτά ορατή κατεύθυνση, αναδεικνύει κριτήρια και αποκαλύπτει φαινόμενα παρακμής. Τα οράματα αυτό ισχύει και για το όραμα «Δάσκαλος» όσο και αν είναι άφταστα ή, μάλλον, διότι είναι άφταστα, είναι και αέναα δημιουργικά.
Πηγή: blogs.sch.gr/88dimath
