ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΕΜΜ. ΣΤΙΒΑΚΤΑΚΗ
ΧΑΤΖΗΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ
Ο ΣΥΜΙΑΝΟΣ
Νικολής Συγγελάκης
ο θρυλικός χαΐνης της Βιάννου
Και άλλα σημειώματα
Γράφει ο Χρήστος Κωσταντουδάκης
Έτσι συμβαίνει συνήθως με τα βιβλία. Την πρώτη φορά τα μυρίζεις, τα ξεφυλλίζεις και αποκτάς μία πρώτη εποπτεία μαζί τους, αργότερα τα περνάς μία ανάγνωση και ύστερα μπορεί και να τα….”ξεχνάς”
Ευτυχώς που μερικά από αυτά παραμένουν αεί επίκαιρα. Όσα δε, αφορούν πρόσωπα της μικροϊστορίας μιας περιοχής, αλλά φέρουν την κατηγορική σφραγίδα της επιστημονικής επάρκειας και την επιβαλλόμενη τεκμηρίωση λειτουργούν ως θεραπαινίδες του ιστορικού διδακτισμού.
Σοφά ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας κ.κ Κύριλλος ( ο φέρων και την ευθύνη τις έκδοσης) σημειώνει πώς ” οι σελίδες της ιστορίας μας δεν είναι μία στείρα και απονευρωμένη ανάμνηση ή ένας εθιμοτυπικός εορτασμός του ένδοξου παρελθόντος μας, αλλά μια ευκαιρία δημιουργικού αναστοχασμού και αναβαπτισμού στα ιδανικά και τις αξίες του Γένους.”
Μιλάμε βεβαίως για το βιβλίο του παλιού φίλου και συναδέλφου Αντώνη Εμμ.Στιβακτσκη.με τον φερώνυμο τίτλο:Χ” αναγνώστης ο Συμιανός και διευκρινηστικό υπότιτλο: Νικολής Συγγελάκης _ ο θρυλικός χαΐνης της Βιάννου και άλλα σημειώματα”.
Η ενδοσελίδιος εγκάρδια αφιέρωση περιποιεί ιδιαίτερη τιμή για το πρόσωπό μου, αλλά η αναφορά του ονόματος μου στην εισαγωγή, θεωρώ ότι είναι μια υπόμνηση ως εκ περισσού γιατί ουδέν συνεισέφερα στην συγγραφή αυτού του βιβλίου.
Διατρέχοντας τη δομή αυτής της μελέτης στο κέντρο τοποθετείται ο Χ” αναγνώστης Συμιανός και ακολουθούν ή προηγούνται δίκην ακτινωτής διάταξης κεφάλαια που εφάπτονται με το πρόσωπο του.
Έτσι, η Κάτω Σύμη Βιαννου με τα τοπόσημα βυθισμένη στο χωροχρόνο ορίζει τις συντεταγμένες που γεννήθηκε και ανδρώθηκε ο Νικολής Συγγελάκης. Η παράθεση του παραρτήματος με Ναούς της Κάτω και Άνω Σύμης παραπέμπει στην αυταπόδεικτη προσήλωση του Σεβασμιωτάτου στην ιερότητα και την αισθητική των Ναών. Σε ό,τι αφορά τον συγγραφέα δεδομένου του εκκλησιαστικού του φρονήματος δεν πρέπει να μάς ξενίζει ότι στην ύλη του βιβλίου εμφιλοχωρεί χωρίς να είναι έλασσον ή παρεμπίπτον η καταγραφή των Ναών με τις αναγκαίες πληροφορίες.
Στην ανέλιξη του σχεδιάσματος ο κ. Στιβακτάκης παραβάλλει ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο της εποχής, ακολουθεί το κεφάλαιο με τους εξισλαμισμούς, η δράση των Χαΐνηδων .και τα παιδικά χρόνια του Χ”αναγνώστη .Στη γραμμική αυτή διάταξη ανακοινώνει αφηγήσεις, περιστατικά, παραδόσεις και θρύλους από τη χαΐνικη ζωή του ειρημένου προσώπου,τη δυναμική συμμετοχή στην Εθνική μας Επανάσταση (1821_1830), την προσπάθεια κατάληψης του φρουρίου της Ιεράπετρας, το γεγονός της διαμάχης του Χ”αναγνώστη με τους Σφακιανούς, καθώς και τα γεγονότα που συνέβησαν ανάμεσα στο 1830 και το 1861.
Ως κατακλείδα ο συγγραφέας παραθέτει τα επιλεγόμενα και ένα χρονολογικό πίνακα από τη ζωή και τη δράση του βιογραφομένου.
Στο τέλος αυτού του πονήματος προστίθεται ένα κεφάλαιο με ” ιστορικά, λαογραφικά, βιογραφικά και άλλα σημειώματα”που δεν έχουν άμεση σχέση με τον βιογραφούμενο αλλά εκτιμάται ότι έχουν ιδιαίτερη ιστορική αξία για την περιοχή.
Αξίζει της απαραίτητης μνείας ότι ο έμπειρος πια συγγραφέας (είναι το 44 ο βιβλίο που συγγράφει) σχεδιαστικά ξέρει να δομεί με συμμετρία τα περιεχόμενα των βιβλίων του και οι προσωπογραφίες που κάθε φορά φιλοτεχνεί υπηρετούν τα συγγραφικά του εγχειρήματα. Τοποθετεί με εύληπτο και περίτεχνο τρόπο τις δοσμένες ενότητες και αναλύει τα πιο σημαντικά στοιχεία.
Ούτως ειπείν ,είναι μια σπονδυλωτή αφήγηση σρθρωμένη σε ισοβαρή κεφάλαια.
Χειρίζεται με ευελιξία την πολλαπλότητα των φαινομένων της επαναστατικής περιόδου εναντίον των Τούρκων.Τα εντάσσει σε επάλληλους κύκλους στην ανέλιξη της ροής της ύλης του βιβλίου κατά τρόπο ευρυματικό ,έτσι ώστε να υπάρχει μια ώσμωση ανάμεσα στα κεφάλαια χωρίς να χάνεται το νήμα της αφήγησης.
Ο Αντώνης ερημίτης και αποσυνάγωγος κάθε μικροπρεπούς ανθρώπινης κουφότητσς λειτουργεί με γρηγορούσα τη συνείδηση του.
Με μέθοδο και αισθητικές προσεγγίσεις, δάσκαλος γαρ, τεκμηριώνει τις απόψεις του και με προσηλωμένη αφοσίωση οδηγεί στην ιστορική γνώση.Υψώνεται σ’ έναν θεματοφύλακα των ουσιωδών πραγμάτων που μόνο η ελευθερία ως ακριβό αγαθό μπορεί να υπηρετήσει.
Ο πλούτος των βιβλιογραφικών πηγών μαρτυρεί το φιλέρευνο πνεύμα του και παραπέμπει δαψιλώς στην ιστοριοδιφική του δεινότητα.Η ανάσυρση πληροφοριών (γραπτών και προφορικών) από ιστορικές πηγές και η κατάταξη των σε ένα δεδομένο οργανικό πλαίσιο τον κατατάσσει στους πλέον έμπειρους συγγραφείς του είδους αυτού.
Αφομοιώνει δημιουργικά τις δάνειες πληροφορίες που αντλεί από την πλούσια βιβλιογραφία. Χαρτογραφεί τις ιστορικές πηγές και μας ξεναγεί στη θάλασσα των ιστορικών γεγονότων.Παραθέτει ολες τις εκδοχές,τις αντιφάσεις και ίσως τις ατέλειες των άφηγήσεων.
Ας σημειωθεί ότι οι εικασίες είναι εξίσου ευάλωτες με τους μύθους.
Με ευθυκρισία, ενεργή ευκρίνεια και διεισδυτική ματιά στο παρελθόν ενδίδει με τη γραφή του στην απαίτηση για συστηματική έρευνα.Ανασυστηνει μια εποχή γεμάτη κινδύνους και προκλήσεις και ανατέμνει με σχολαστική ακρίβεια τα γεγονότα.
Αποκαλύπτει το κρυμμένο προφανές και δοξολογεί το ασήμαντο. Καταξιώνει, μυθοποιεί, νοηματοδοτεί και δίνει υπεραξία και στην ελάχιστη αφήγηση.Επομένως λαμπρύνει και δίνει φωτοστέφανο στον πρωταγωνιστή, τον Χ”αναγνώστη Συμιανό.
Ο Αντώνης Στιβακτάκης ταξιδεύοντας μέσα στον ιστορικό χρόνο συλλέγει και ενσωματώνει φορτισμένες σημασίες και γεγονότα.Η προπόνηση στο πεδίο της γραφής τού εξασφαλίζει τα εύσημα για το συγγραφικό του μέγεθος.Η συναρπαστική του αφήγηση ζωντανεύει τα γεγονότα που διαμόρφωσαν το υπόστρωμα για να ανάψει η φλόγα της Επανάστασης. Ο αφηγηματικός του λόγος διακρίνεται σταθερά για τη λυρική λιτότητα επενδυμένος με λόγια στοιχεία που φλερτάρουν με την λογοτεχνία.
Με μια ευφροσύνη, ολόφωτη γραφή και με ευρύτητα πνεύματος στηλιτεύει την κατάφωρη αδικία, την απύθμενη δολιότητα, το αβυσσαλέο μίσος και την εκδικητικότητα των Τούρκων εναντίον κυρίως των Χαΐνηδων.
Είναι πρόδηλο ότι με τις αποχρώσεις του λόγου του τον μεταστοιχειώνει , όχι μόνο σε ομορφότερο, αλλά και ιερότερο.Τα δημιουργικά και αυθεντικά κείμενα του με την πυκνότητα τους επιτρέπουν στα νοήματα να αναδύονται και να χαρίζουν ιστορική τέρψη σε κάθε αναγνώστη. Είναι ορατή η προβολή ενός αισθήματος σφρίγους και μια βεβαιότητα καλλιέπειας του λόγου με φασματική ενάργεια.
Με μια γλώσσα φυσική, λυρική,ρέουσα, στρωτή, χωρίς ακκισμούς και κυματώσεις, αλλά ολόφωτη και λάμπουσα,ο συγγραφέας, μπορεί να πλοηγεί τις λέξεις στη συγκρότηση ενός αξιόπιστου, και συνεκτικού λόγου.
Κοντολογίς συγγράφει “μετο πρόσωπο στραμμένο στον τοίχο της γραφής του “όπως θα έλεγε και ο Τ. Έλιοτ.
Το βιβλίο αυτό γράφτηκε ως μια μικρή σπονδή για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Αφιερωμένο σ’ έναν καθημερινό άνθρωπο πού με οιστρήλατο πνεύμα ύψωσε τα ζώπυρα της ελευθερίας και εξέφρασε το εύψυχον της περιοχής της Βιάννου και όχι μόνον.Σε μια εποχή δεσποτική και απολυταρχική, οι Χαΐνηδες ύψωσαν το ανάστημα τους και με θυσιαστική προσφορά ετοίμασαν το υπόβαθρο για τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους.
Είναι επίσης το βιβλίο αυτό μια ελεγεία με σταθμούς: τα πάθη, τον θάνατο,την Ανάσταση.
Από το κενό στο καινό τώρα που λευκάζει ο χρόνος μέσα στη μνήμη.
