Έτσι φτάσαμε στις 23 Ιουλίου του 1943. Την ημέρα εκείνη έγινε η «Επιχείρηση Θέτις» («Operation Thetis» στο πρωτότυπο). Τι ήταν αυτή; Ας δούμε τι λένε τα βιβλία των δύο Μοιρών.
Της 335 γράφει: «LG.08 23.7.43 Οκτώ χειριστές της 335 Μοίρας πήραν μέρος στις επιχειρήσεις κατά της Κρήτης. Μαζί με τις Μοίρες 74, 451,127, 336, έπληξαν στόχους στην Κρήτη. Δύο χειριστές αγνοούνται: Ο Σμιας ΔΟΥΚΑΣ και ο Σμιας ΛΑΪΤΜΕΡ. Οι χειριστές που συμμετείχαν ήσαν οι εξής:
Σγος ΠΑΓΚΑΛΟΣ,
Σγος ΒΟΛΩΝΑΚΗΣ,
Ανθσγος ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ,
Ανθσγος ΧΑΝΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ,
Ασμιας ΚΟΥΝΤΟΥΡΗΣ,
Ασμιας ΦΡΑΓΚΟΥ,
Σμιας ΔΟΥΚΑΣ,
Σμιας ΛΑΪΤΜΕΡ.
Η Α.Μ. ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β’ ΣΥΝΟΔΕΥΌΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΤΕΡΑΡΧΟ Sir SHOLTO DOUGLAS και τον Έλληνα Υπουργό Αεροπορίας κ. Βούλγαρη και άλλους επισκέφθηκαν τη Μοίρα. Επιθεώρησαν όλες τις εγκαταστάσεις και μίλησαν με τους χειριστές. Είδαν και μίλησαν με τους χειριστές που πήραν μέρος στην αεροπορική επιδρομή στην Κρήτη. Έφυγαν αργά το απόγευμα.»
Σε άλλο σημείο αναφέρει:
«Operation THETIS. Οκτώ από τους χειριστές μας, πετώντας 8 αεροσκάφη Hurricane IIc της 336 Μοίρας πήραν μέρος στην επιχείρηση THETIS πάνω από την Κρήτη. Δύο χειριστές δε μπόρεσαν να επιστρέψουν».
Από την 336 έχουμε την εξής περιγραφή:
«23/7/47 07.10 37 Αεροσκάφη απογειώθηκαν οδηγούμενα από 2 Beaufighters για προσβολή επιγείων στόχων στην ΚΡΗΤΗ και αναζήτηση άλλων τέτοιων στην Ανατολική πλευρά του νησιού. 2 χειριστές αγνοούνται ο Ασμιας ΑΘΑΝΑΣΑΚΗΣ και ο Ασμιας ΣΚΑΝΤΖΙΚΑΣ»
Στο βιβλίο της 335 δεν αναφέρεται κανένας αριθμός αεροσκάφους. Σε αυτό της 336 αναφέρονται μόνο τα εξής επτά:
ΚΖ.370 Σγος Διαμαντόπουλος,
ΗL.856 Ασμιας Παπαϊωάννου,
ΗL.712 Σμιας Μικόπουλος,
ΚΧ.927 Σγος Κατσαρός,
ΚW.851 Υπσγος Βουτσινάς,
ΗW.608 Ασμιας Κόκκας
ΒΡ.450 Ασμιας Φραγκιάς
Σε όλους αναφέρεται ως χρόνος απογείωσης 07:10, ενώ στις προσγειώσεις οι χρόνοι είναι διάφοροι. Πρώτος, στις 10:45, προσγειώνεται ο Διαμαντόπουλος. Στις 10:50 οι Παπαϊωάννου, Μικόπουλος και Κατσαρός. Πέντε λεπτά αργότερα ο Βουτσινάς με τον Κόκκα. Τελευταίος, ίσως με καθυστέρηση, αν κρίνουμε ότι αυτή έγινε στις 11:25, ο Φραγκιάς.
Από τους αγνοούμενους ο Λάιτμερ και ο Δούκας θα σκοτωθούν στο Καλό Χωριό του Λασιθίου και στο Τυμπάκι αντιστοίχως. Ο Αθανασάκης και ο Σκάντζικας θα κάνουν αναγκαστική προσγείωση κοντά στο Ηράκλειο. Ο πρώτος θα βρει τον θάνατο κατά την ανταλλαγή πυροβολισμών με τους Γερμανούς που πήγαιναν να τον συλλάβουν, ενώ ο δεύτερος θα πιαστεί αιχμάλωτος. Και οι δύο όμως περιπτώσεις πρέπει να μας απασχολήσουν κάπως περισσότερο.
Από το αεροσκάφος του Αθανασάκη, έπεσε η μία εξωτερική δεξαμενή καυσίμου την ώρα της απογείωσης. Λόγω της σιγής ασυρμάτου που υπήρχε, οι διπλανοί του στον σχηματισμό τον ειδοποίησαν με νοήματα για το τι συνέβαινε.
Αυτός όμως τους αγνόησε, αν και γνώριζε πολύ καλά ότι τα υπόλοιπα καύσιμα του δεν επαρκούσαν για να επιστρέψει.
Ο Σκαντζίκας θα οδηγηθεί ως αιχμάλωτος πολέμου στο περίφημο Stalag Luft III. Και το λέμε περίφημο, επειδή από αυτό το στρατόπεδο (180 περίπου χιλιόμετρα νότιο – ανατολικά του Βερολίνου – σήμερα ανήκει στην Πολωνία) έγινε η «Μεγάλη Απόδραση». Η απόδραση των αεροπόρων που περιγράφτηκε, όχι με απόλυτη πιστότητα, στην ομώνυμη ταινία. Στην απόδραση αυτή θα πάρει μέρος και ο Σκάντζικας. Θα είναι από αυτούς που κατάφεραν να βγουν από το στρατόπεδο. Θα συλληφθεί και το χειρότερο, θα εκτελεσθεί μαζί με άλλους 49. Οι άνδρες της Gestapo τους πυροβόλησαν από πίσω προφασιζόμενοι ότι οι συλληφθέντες προσπαθούσαν να αποδράσουν. Εκτός απ’ αυτό, για να εξαφανίσουν κάθε ίχνος του εγκλήματος τους, αποτεφρώσανε τα πτώματα τους. Η λήκυθος με τη στάχτη του Σκάντζικα βρίσκεται στο στρατιωτικό κοιμητήριο του Poznan, στη Πολωνία. Η ορθή ημερομηνία του θανάτου του, όπως έχει πια σήμερα διαπιστωθεί, είναι η 30η Μαρτίου 1944. Και κάτι ακόμα. Όταν το 1994 έγινε μια τελετή εκεί, στη μνήμη των νεκρών της Μεγάλης Απόδρασης, η Ελλάδα ήταν απούσα…
