Σ’ ένα τόπο όπως η Κρήτη, οπού γέννησε, ανέδειξε πολλούς Αγίους, Μάρτυρες, Ιεράρχες, Οσίους κ.λ.π., είναι φυσικό και αναμενόμενο ο λαός να είναι ευσεβής, να αγαπά την Εκκλησία και να είναι φιλομόναχος. Είναι λογικό να αναπτυχθεί ο Μοναχισμός και μάλιστα να αναδειχθούν μεγάλα οσιακά αναστήματα, όπως ο εν λόγω ερημοπολίτης Άγιος Νικόλαος ο Κουρταλιώτης.
Γεννήθηκε στον Ασώματο (ή κατ’ άλλους στο Φραττί) της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης στο τέλος της Ενετοκρατίας και στην αρχή της Τουρκοκρατίας. Από την παιδική του ηλικία διεκρίνετο για την ευσέβειά του αλλά και την ελεημοσύνη του. Η αγάπη του προς τους πτωχούς και αδυνάτους γινόταν η κινητήριος δύναμις της εκφράσεώς του. Από την σοδειά και τα γεννήματα της πατρικής του περιουσίας μοίραζε άλλοτε κουκιά, άλλοτε σταφύλια κι άλλες φορές διάφορα γεωργικά προϊόντα τα οποία λόγω της περιουσίας τους παρήγαγαν με αφθονία.
Οι γονείς του τον καμάρωναν για την θεοφιλή πολιτεία του κι ευχαριστούσαν τον Θεό που τους χάρισε τέτοιο τέκνο. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που θεωρούσαν τους εαυτούς των αναξίους να μεγαλώνουν ένα τέτοιο παιδί και να συμβιώνουν μαζί του. Βλέποντας λοιπόν την οσιακή πραγματικά, βιωτή του, τον προέτρεψαν να αφοσιωθεί στον Θεό και να ενδυθεί το αγγελικό σχήμα. Με μεγάλη χαρά αποδέχεται και ενστερνίζεται την ευσεβή πρόταση των γονέων του κι έτσι αναχωρεί από την πατρική του εστία και έρχεται αρχικώς στη Μεσσαρά, στο χωριό Ζαρό σε ένα σπήλαιο κοντά σε μια πηγή. Στο σπήλαιο αυτό έμεινε για αρκετό χρονικό διάστημα βιώνοντας την προσευχή ως τρόπο ζωής.
Κατόπιν εγκαταλείπει το σπήλαιο στην πράσινη χαράδρα του Ζαρού, και έρχεται στην περιοχή Πρέβελη Ρεθύμνης, σε μία άβατη και άνυδρη βουνοπλαγιά. Εκεί ακολουθεί ακόμη αυστηρότερη ασκητική καθώς ήδη βρίσκεται σε μεγάλο ύψος αρετής κι επιθυμεί ν’ ανέβη ακόμη περισσότερο. Αυτός ο δεύτερος τόπος της ασκήσεώς του βρίσκεται κοντά στην ιστορική μονή του Πρέβελη. Οι απότομες πλαγιές του όρους Κουρούπα σχηματίζουν το Κουρταλιώτικο φαράγγι. Η ονομασία αυτή προέρχεται από τα «κούρταλα» ή όπως είναι πιο γνωστά, «κρόταλα» δηλ. τα σφυρίγματα και τους κρότους που δημιουργεί ο δυνατός βοριάς, όταν πνέιε στην περιοχή και περνά μέσα απ’ το φαράγγι.
Το τοπίο είναι άγριο, σκληρό και δύσβατο. Κι όμως εδώ καταφεύγει ο ερημοπολίτης Όσιος Νικόλαος για να αποφεύγει τον κόσμο με τον θόρυβό του, και τις ταραχές των ανθρώπων. Όσον όμως κι αν απέφευγε τον κόσμο, όσον κι αν έφευγε από τόπο σε τόπο όταν γινόταν γνωστός (καθώς τότε οι ευσεβείς Κρήτες συνέρεαν προς αυτόν για να λάβουν συμβουλές, και ευλογία), όσο κι αν σκαρφάλωνε εκεί που ζούσαν μόνο τα’ αγρίμια και τα όρνεα της Κρήτης κι όσον κι αν κρυβόταν, δεν μπορούσε να κρύψει την χάρη του Θεού που έλαμπε. «Ού δύναται πόλις κρυβήναι επάνω όρους κειμένη», λέγει ο Κύριος. Έτσι κι ο Όσιος Νικόλαος, λάμποντας από αρετές και χάριτες δεν μπορούσε να κρυφτεί. Τον αναδείκνυε ο Χριστός όπου κι αν πήγαινε για να έχουν οι σκλάβοι Έλληνες στήριγμα και βοηθό, και οι πεπλανημένοι Τούρκοι, οδηγό και φωτιστή.
Αναδείκνυε την δύναμη της Ορθοδόξου Πίστεως και όχι μόνον τον ευλαβούνταν, όχι μόνον λάμβαναν ακόμη κι εκείνοι θαύματα από τα χέρια του αλλά ακολουθούσαν και την ίδια την Πίστη μας, Βαπτιζόμενοι στο όνομα της Παναγίας Τριάδος. Τούρκοι και Χριστιανοί μαρτυρούν για την αγιότητα του βίου του αλλά και για τα θαύματά του, που δαψιλώς ο Κύριος επιχέοντας την χάρη του Παναγίου Πνεύματός του έδειχνε την ευδοκία Του επί τον Όσιο Νικόλαο. Πασίγνωστος είναι ο ποταμός που κυλά μέσα στο Κουρταλιώτικο Φαράγγι. Μέσα σ’ εκείνη την άγρια όσο και ξηρή ομορφιά του τόπου αποτελεί «δρόσο Κυρίου» για όλη την περιοχή. Σε μικρό ύψος από την κοίτη του ποταμού, μέσα από έναν θεόρατο βράχο, τρέχουν πέντε πηγές που σχηματίζουν έναν καταράκτη και αρδεύουν την άγονη εκείνη περιοχή.
Οι πηγές αυτές αποδίδονται σε θαύμα του Οσίου Νικολάου του Κουρταλιώτη, ο οποίος ως άλλος Μωυσής στο όρος Χωρήβ, άπλωσε την παλάμη του επί του βράχου και ανέβλυσαν τόσες πηγές όσο και τα δάκτυλά του! Ολόκληρο το κουρταλιώτικο φαράγγι ομιλεί σήμερα για την ισάγγελη πολιτεία του. Ο Ναΐσκος που έχει κτιστεί προς τιμήν του, μαρτυρεί τόσον την ευλαβεια των Ορθοδόξων Χριστιανών της Ρεθύμνης, όσον και το μέγεθος της αγιότητος και της προσφοράς του Οσίου. Κάθε χρόνο την πρωτοχρονιά του εκκλησιαστικού έτους, την 1η του Σεπτεμβρίου, πιστοί απ’ όλη την Κρήτη έρχονται να τιμήσουν τον Όσιο Νικόλαο και να πανηγυρίσουν την μνήμη του.
Άλλο ένα ανάστημα ανέδειξε η αγιοτόκος πατρίδα μας! Άλλον έναν Άγιο χάρισε στην Ορθοδοξία ο φιλόχριστος λαός μας! Άλλο ένα σέμνωμα στόλισε κι ευπρέπισε την Κρήτη μας!
Οι Άγιοι της Κρήτης αποτελούν τα «τίμια μέλη» του Σώματος του Κυρίου. Όσο κι αν οι σύγχρονοι «μεταμοντέρνοι» Χριστιανοί, αγνοούν την ορθότητα της Πίστεως, όσο κι αν οι όμοιοί τους σύγχρονοι Κληρικοί προσελκύονται από δυτικά πρότυπα και εγκαταλείπουν την Ορθόδοξη αυτοσυνειδησία, όσο κι αν εκκοσμικεύθηκαν οι Εκκλησίες και τα Μοναστήρια και δόθηκε περισσότερη σημασία στους τόπους κι όχι στους τρόπους της σωτηρίας μας, τα αναστήματα των Αγίων Πατέρων, των Μαρτύρων και Νεομαρτύρων, των Οσίων, των Αγίων, των Δικαίων που γέννησε η Κρήτη, όλη η Ελλάδα αλλά και όλη η Ορθοδοξία από περάτων εως περάτων της Οικουμένης, είναι «Αστέρες Πολύφωτοι του νοητού στερεώματος»! Είναι οι «Ακαθαίρετοι Πύργοι» της Εκκλησίας! Είναι τα «Μυρύπνοα άνθη του Παραδείσου» που οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, ως μέλισσες πνευματικές τρυγούν την γύρη και το νέκταρ για να κηροπλαστήσουν το Μέλι της Ορθοδόξου Πίστεως και να θρέψουν τις ερχόμενες γενεές. Ο ορθόδοξος Ελληνικός λαός, και κυρίως ο λαός της Κρήτης μας, που έχει ενταγμένους τους Αγίους της μέσα στην, ακόμη ζωντανή, παράδοσή του, να παραδειγματίζεται από αυτούς και όχι από εκείνους τους σύγχρονους «νεοτεριστές» που έχουν μόνον το όνομα των ορθοδόξων αλλά τους λείπει η Χάρη…
Αυτοί οι αυθεντικού Διδάσκαλοι της Γνήσιας Ορδοδόξου Χριστιανικής Πίστεως και Παραδόσεως, οι Άγιοι Πατέρες μας δηλ. έχουν τους διαδόχους τους και τους γνήσιους εκφραστές του Ευαγγελίου του Κυρίου και της παραδεδομένης Αληθείας, που μας κληροδότησαν μέσω της διδασκαλίας τους. Αυτούς πρέπει να αναζητούμε και θα τους βρίσκουμε μακρυά από καινοτομίες και πειραματισμούς επί της Πίστεως και της πνευματικής ζωής. «Εμοί δε πλήθος αιδέσιμον, ού το χαίρειν καινοτομίαν αλλά το φυλάττειν πατρώαν κληρονομίαν», μάθαμε να λέμε από τον Ιωσήφ Βρυένυο, τον μεγάλο αυτόν Πατέρα της Εκκλησίας. Έτσι κι εμείς, στην Κρήτη, σ’ όλη την Ελλάδα, σ’ όλη την Ορθοδοξία:
Επιστροφή στην Παράδοση και την Γνησιότητα της Ορθοδόξου Πίστεως! Τότε θα είμαστε υιοί των Πατέρων μας και όχι απόκληροι της Χάριτος!
Αν και ο άγιος δεν είναι αναγνωρισμένος με επίσημη απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, περιλαμβάνεται στο Κρητικό Αγιολόγιο και η μνήμη του τιμάται με εξαιρετική λαμπρότητα την 1η Σεπτεμβρίου. Ακολουθία του Οσίου εκδόθηκε στην Αθήνα το 1879 μ.Χ.
