Του Γιώργου Πετρουλάκη*
“Tα χρόνια φεύγουνε, πετούν, μα πάντα τούτη η μέρα γραμμένη θαναι κει ψηλά στο Μοιριανό Αέρα»
Σεβασμιότατε, κα Δήμαρχε, κ. Πρόεδρε του Δ.Σ. κ. Πρόεδρε της Κοινότητας Μοιρών, αγαπητοί απόγονοι και συγγενείς των θυμάτων της γερμανικής θηριωδίας, κυρίες και κύριοι, παραφράζοντας τη ρήση του ποιητή, πράγματι τούτη η μέρα είναι μια ξεχωριστή ,μια άλλη μέρα για την ιστορία αυτού του τόπου. Μέρα ηρωική, ιστορική, μνήμης, χρέους, πατριωτική και συνάμα διδακτική. Μια ημέρα που δείχνει δύναμη, σθένος, πατριωτισμό, ηρωισμό και κουράγιο των μαρτύρων της γερμανικής θηριωδίας.
78 χρόνια πριν από τούτη την ώρα. Η Κρήτη όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα βρίσκεται υπό την κατοχή των δυνάμεων του άξονα, που τη χωρίζει σε ζώνες επιρροής. Η γερμανική κατοχή απλώνεται στην περιοχή της Μεσαράς με αποτέλεσμα, οι κάτοικοι, να ζουν την βάρβαρη συμπεριφορά των Γερμανών και ιδιαίτερα των ειδικών Γερμανικών στρατιωτικών μονάδων[ Γκεστάπο, Τάγματα Θανάτου]. Οι Μοίρες, σημαντικός κόμβος με αρκετές για την εποχή Δημόσιες Υπηρεσίες, αλλά και υποδομές, υποχρεώνει τους Γερμανούς να διατηρούν ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή και οι ίδιες να αποτελούν έδρα του γερμανικού τάγματος.
Η Εθνική Αντίσταση οργανώνεται και η παρουσία στην Πόλη των Κουρμούληδων, του Καπετάν Πετρακογιώργη και άλλων Μοιριανών, δημιουργούν και αναπτύσσουν προοδευτικά ένα ισχυρό αντιστασιακό δυναμικό που βοηθά με πληροφορίες το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής για τις κινήσεις των Γερμανών και του αεροδρομίου Τυμπακίου. Ταυτόχρονα όμως στις Μοίρες ζει και ένας σπιούνος των Γερμανών, ο Δαμάσκος, που τάχα εργάζεται ως υπάλληλος του τηλεγραφείου, όμως η πραγματική του δουλειά και αποστολή είναι να μεταφέρει κάθε πληροφορία σε αυτούς. Αυτός ο άνθρωπος πληγώνει θανάσιμα το γόητρο των κατοίκων γιατί έκαψε κόσμο και κοσμάκη, εκείνες τις δύσκολες μέρες και έπρεπε να απαλλαγούν από αυτόν.
Στα αρχεία του Καπετάν Πετρακογιώργη συναντούμε τις αναφορές: «Κατόπιν κοινής αποφάσεως πάντων των Αρχηγών, απεφασίσθη η εκτέλεσις και τα σημεία των προγραμματισθέντων πρακτόρων και προδοτών των εργαζομένων μετά των Γερμανών και Γερμανικών αρχών. Εντός της πόλεως των Μοιρών ορίσθει η εκτέλεσης του Γερμανού πράκτορος Δαμάσκου. Δεδομένου ότι η πόλις εφρουρείτο υπό ολοκλήρου Γερμανικού τάγματος, εν τούτοις η εκτέλεση απεφασίσθη να γίνει εντός της πόλεως και ανατέθη εις τους Γεώργιον Μαυράκην, Γεώργιον Χαραλαμπάκην ή Μπαλάσκαν και Γεώργιον Φαραγκουλιτάκην ή Σκουτελογιώργην».
Ξημερώματα Κυριακής 31ης Μαϊου του 1942, οι παραπάνω αντάρτες εκτελούν τον Δαμάσκο δίπλα από το γερμανικό φρουραρχείο. Αυτή η εκτέλεση παγώνει τους Μοιριανούς και οι ίδιοι οι κατακτητές φάνηκαν για μια στιγμή αμήχανοι και αδρανείς. Το ίδιο απόγευμα έγινε μουδιασμένα η κηδεία του νεκρού και αργά το βράδυ, Γερμανοί και Γερμανόφιλα μέλη , φίλοι του Δαμάσκου, αποφασίζουν να πάρουν θέση.
Επιλέγουν την επίδειξη δύναμης. Το χτύπημά τους έπρεπε να σπάει κόκαλα, να καταρρακώνει το ηθικό, να τσακίζει την περηφάνια, να ταπεινώνει την αξιοπρέπεια, να παραλύσει ουσιαστικά κάθε αντίσταση.
Δευτέρα πρωί – πρωί 1η Ιουνίου 1942. Μόλις που ξημερώνει. Οι Γερμανοί έχουν ζώσει τις Μοίρες και με τις φωνές τους, τις σπρωξιές και τη βία, οδηγούν όλους τους Μοιριανούς στην πλατεία δυτικά του Μητροπολιτικού Ναού λίγα μέτρα δίπλα μας. Ο επικεφαλής Γερμανός αξιωματικός με ύφος αυστηρό άρχισε να διαβάζει τη μαύρη λίστα που έχει στα χέρια του:
Παπαδάκης ή Τσαγκαράκης Νικόλαος , Δ/ντής Δημ.Σχολείου
Μπόλαρης Απόστολος, Δ/ντής Δημόσιου Ταμείου
Τζαγκουρνάκης Γεώργιος, Δ/ντής Α. Τ. Ε.
Μουντράκης Αλέξανδρος, Φαρμακοποιός
Μαριδάκης Μιχαήλ, Αγρότης
Σαρουλάκης Μηνάς, Επαγγελματίας
Μιγλάκης Αντώνιος, Ξυλουργός
Χουστουλάκης Δημήτριος, Αγροφύλακας
Αστρινάκης Κων/νος, Καφεπώλης και
Αλεξανδράκης Ηλίας, Έμπορος.
Δέκα προγραμμένους άνδρες, επίλεκτους και αντιπροσωπευτικούς της κοινωνικής διαστρωμάτωσης των Μοιρών είναι τα αντίποινα των Γερμανών, για το φόνο του φίλου τους από τους αντάρτες.
Ο Αστρινάκης και ο Αλεξανδράκης απουσιάζουν από το προσκλητήριο του Γερμανού αξιωματικού, γιατί είχαν φροντίσει έγκαιρα να εξαφανιστούν από τις Μοίρες στα γύρω χωριά. Οι υπόλοιποι οχτώ οδηγούμενοι από πάνοπλους Γερμανούς στρατιώτες, σχηματίζουν πομπή για να οδηγηθούν στο νεκροταφείο. Ο Πρόεδρος της Κοινότητας, Μιχάλης Ζαχαριουδάκης προσπαθεί να μεταπείσει τους Γερμανούς, τους ικετεύει, εκλιπαρεί για την μη συμμετοχή τους στην εκτέλεση του Δαμάσκου, υποστηρίζοντας με θέρμη την αθωότητά τους, μέχρι το νεκροταφείο.
Εννιά πάσσαλοι, εννιά λάκκοι. Οι μελλοθάνατοι δένονται, αλλά περισσεύει ένας. Οι Γερμανοί αστραπιαία αρπάζουν τον Πρόεδρο, τον δένουν και έτσι συμπληρώνουν τον ένατο πάσσαλο. Στήνονται τα πολυβόλα για να θερίσουν τις εννιά γενναίες ψυχές. Ο Δάσκαλος για μια ακόμη φορά παίζει τον ρόλο του. Δεν δειλιάζει, δεν διστάζει. Στιγματίζει τις ενέργειες των κατακτητών, δίνει κουράγιο, εμψυχώνει τους άλλους.
Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή……………
Όλοι μαζί με μια δυνατή φωνή τραγουδούν τον Εθνικό Ύμνο. Αντήχησε το νεκροταφείο, αντιβούιξε ο τόπος ολόκληρος. Άφωνοι, αμήχανοι, σκυθρωποί οι εκτελεστές. Ακούν τους εννιά να τραγουδούν να χαίρονται και αντιλαμβάνονται την αδυναμία τους να τιθασέψουν, να φοβίσουν, να ταπεινώσουν με τη βία μια χούφτα ανθρώπους.
«Και περάσανε μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα……….>>, ώσπου κραυγαλέα, παράφωνα, ψυχρά κροταλίσματα διέκοψαν την αρμονία. Εννιά αγέρωχα σώματα, σωριάστηκαν χωρίς πνοή στη μυρωμένη Μοιριανή γη. Μνήσθητι Κύριε: Για την ώρα που άξαφνα και οι εννιά αδερφοί έσκυψαν και έβαλαν των αιώνων το στεφάνι…….
Οι Δέκα Μοιριανοί δεν πέθαναν, και ούτε θα πεθάνουν όσο εμείς δεν ξεχνούμε το χρέος μας. Γιατί όπως σημειώνει ο ποιητής: <<Προσμένουν την ώρα, δεν κοιμούνται, δεν πεθαίνουν, προσμένουν να σημάνουν την Ανάσταση……..>> Οι Δέκα ήρωες δεν ολιγώρησαν. Δεν αποποιήθηκαν το χρέος τους, δεν προσπάθησαν να σώσουν το τομάρι τους. Δεν επεδίωξαν να γίνουν μάρτυρες και ήρωες. Επέλεξαν το φως, τη λευτεριά, την αιωνιότητα, την θέωση, το χρέος προς την Πατρίδα για μας τους μεταγενέστερους…..<< Για σε γλυκιά Πατρίδα μου το αίμα μου το χύνω, δόξα και πλούτη και τιμές και τη ζωή μου δίνω…….>>. Για λόγους ιστορικούς αλλά και ηθικούς πρέπει να αναφέρω ότι εκτός από τους εννέα που εκτελέστηκαν την 1η Ιουνίου 1942 στις Μοίρες υπήρξαν και άλλα θύματα των Γερμανών, τα εξής:1. Κωνσταντινος Αστρινάκης. Αρχικά είχε σπάσει το μπλοκ των γερμανών (1/6/1942) και κρυβόταν στις Μάκρες, στο χωριό της γυναίκας του. Τον συνέλαβαν μετά από ένα μήνα περίπου, μεταφέρθηκε και κλείστηκε στο μπουντρούμι της γκεστάπο, όπου τον βασάνιζαν συνεχώς στην προσπάθεια τους να εκμαιεύσουν τις πληροφορίες που ήθελαν. Τον θανάτωσαν την 1/7/1942 με τον πιο απάνθρωπο τρόπο, κτυπώντας τον με σανίδα πάνω στην οποία είχαν καρφώσει μεγάλες μπρόκες.2. Ιωάννης Γεωργίου Κανακαράκης. Τον συνέλαβαν το Μάρτιο του 1942 επειδή οι Γερμανοί βρήκαν στο μαγαζί του σφαίρες. Καταδικάστηκε από Γερμανικό στρατοδικείο σε θάνατο, οδηγήθηκε, ως όμηρος, σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως της Γερμανίας, όπου θανατώθηκε την 20/1/1944.
- Γρηγόριος Γεωργίου Φραγκιαδάκης, Αγρότης, κάτοικος Βαλή. Οι Γερμανοί τον συνέλαβαν στις 14/7/1942, επειδή είχαν πληροφορίες ότι κατείχε όπλα. Τον μετέφεραν στις Μοίρες όπου τον φυλάκισαν και τον βασάνισαν. Τη 10/7/ 1942 ενώ τον οδηγούσαν προς το νεκροταφείο, τον σκότωσαν καθ’ οδόν και τον έθαψαν στο νεκροταφείο Μοιρών.
- Δημήτριος Εμμανουήλ Χανδράκης. Τον συνέλαβαν τον Δεκέμβριο του 1943 γιατί βρήκαν στο σπίτι του ένα πιστόλι και σφαίρες. Ήταν 75 ετών και το Γερμανικό στρατοδικείο τον καταδίκασε σε δεκαπενταετή φυλάκιση. Απεβίωσε στις φυλακές Αγιάς Χανίων την 9/2/1944 από βασανιστήρια και κακουχίες.
- Σάββας Μαυροπετσάκης. Στις 14/9/1944, αργά την νύκτα, Γερμανός τον πυροβόλησε και τον σκότωσε ενώ αυτός προσπαθούσε να μαζέψει τα ζώα του.
Η θυσία των Μοιριανών πόνεσε όχι μόνο τους δικούς τους, όχι μόνο την εδώ περιοχή, αλλά ολόκληρη την Κρήτη. Κατέδειξε όμως ότι η Εθνική Αντίσταση ήταν ένα μεγάλο κεφάλαιο της Ελληνικής Ιστορίας. Οι Δέκα γνώριζαν καλά ότι η ελευθερία δεν χαρίζεται. Μετά την νίκη στα Αλβανικά βουνά και την μετέπειτα εισβολή των Γερμανών και την κατοχή, ήταν αδύνατο ο Ελληνικός λαός να μην κινητοποιηθεί ξανά, υπερασπιζόμενος τον τόπο του και τις αξίες του. Φύσει αντιστασιακοί σε κάθε είδους τυραννία οι Έλληνες, βοήθησαν αποτελεσματικά στον Αγώνα κατά του άξονα και συνέβαλαν στην τελική νίκη. Άραγε ποια θα ήταν η τύχη του Ελληνικού λαού αν δεν εμψυχωνόταν και δεν υποστηριζόταν από τις αντιστασιακές οργανώσεις, με τα όποια λάθη, και τις θυσίες τόσων Ελλήνων αδελφών μας. Ο ίδιος ο Αϊζενχάουερ σε μήνυμά του προς τον Ελληνικό λαό λέει: <<Κάθε Έλλην που συνεχίζει τον αγώνα κατά των κατακτητών είναι αντάξιος των παραδόσεων που τους κληροδότησεν ο πολιτισμός των προγόνων τους…..>>
Αθάνατοι μάρτυρες των Μοιρών. Δεν σας ταιριάζουν δάκρυα και θρήνοι. Παιάνες σας ταιριάζουν, εμβατήρια και ύμνοι, γιατί τραγουδώντας πέσατε, αλλά μείνατε όρθιοι, φρουροί και δείκτες των ακατάλυτων αξιών και ιδανικών της φυλής μας. Το μήνυμα της θυσίας σας στους σημερινούς δύσκολους καιρούς , αποτελεί για μας μήνυμα ενότητας και συναδέλφωσης, για ένα αύριο καλύτερο, όπου η ειρηνική συνύπαρξη των λαών θα είναι πραγματική και όχι πονηρή και ευκαιριακή. Αξίζει κ. και κ. σε αυτό το σημείο να δούμε πραγματικά εκείνες τις ώρες, τις στιγμές αυτών των ελλήνων και να τις συγκρίνουμε με τις δικές μας ώρες, τις δικές μας στιγμές. Πόλεμος τότε, πόλεμος και σήμερα. Αγωνία για τη ζωή, πόνος, δάκρυα για τον άδικο χαμό των 10 , αγωνία, φόβος, πίκρα και αγανάκτηση για το σήμερα. Η διαφορά, εκείνος ο πόλεμος στηριζόταν σε συναδέλφωση λαών, σε πανανθρώπινες αξίες, στην άρνηση της υποταγής σε όνειρα καταδυνάστευσης και υποταγής, ο σημερινός οικονομικός πόλεμος, σε εξευτελισμό, φόβο για το αύριο καταστολή των αξιών αυτού του λαού. Και οι δύο πόλεμοι είχαν κοινό τόπο Το Ευρωπαϊκό έδαφος. Αλήθεια πόσο εύκολο όχι μόνο για τους Γερμανούς αλλά και για πολλούς ακόμα Ευρωπαικούς λαούς να ξεχνούν αυτές τις θυσίες, τους αγώνες, το αίμα, τον ευτελισμό και την ταπείνωση που υπέστη ο λαός μας; Γιατί σήμερα πολλές φωνές να εναντιώνονται στον λαό που έχει αποδείξει ότι ξέρει να αγωνίζεται, να ορθώνει το ανάστημά του σε αξίες και ιδανικά που η κάθε γενιά με άγραφους νόμους παρέδιδε στη επόμενη; Μήπως είναι μια καινούργια αντίληψη υποταγής, αποχριστιανοποίησης και υποδούλωσης του; Δυστυχώς, για μια ακόμη φορά, αποδεικνύουν, πώς δεν ξέρουν καθόλου από ιστορία, σίγουρα δε, αγνοούν την ιστορία του περήφανου ελληνικού λαού. Θα καταλάβουν ότι, οι απειλές, οι εκβιασμοί και τα τελεσίγραφα τους δεν χωρούν στον πατριωτισμό του έλληνα και θα αποδειχτούν άσφαιρα πυρά γιατί εμείς έχουμε μάθει να επιβιώνουμε χιλιάδες χρόνια κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες. Σίγουρα υπάρχουν ευθύνες, υπάρχουν σκοπιμότητες, υπάρχουν έλληνες που δυστυχώς δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων και δεν όρθωσαν ανάστημα ενάντια σε πολιτικές υποταγής και εξαθλίωσης του λαού μας. Πρόδωσαν όπως εξάλλου έχει καταγραφεί ιστορικά για προδότες και εφιάλτες που έδρασαν σε δύσκολες στιγμές. Αυτό το κρίνει καθένας από εμάς, και βέβαια ο ιστορικός του μέλλοντος που θα είναι αμείλικτος. Τα δέκα χρόνια μνημονίων και στερήσεων, εξαθλίωσης και δυσκολιών κατέδειξαν για μια ακόμη φορά τη θέληση του έλληνα, τη δύναμη του ελληνικού λαού. Δεν φοβάται, δεν δειλιάζει, δεν πτοείται από απειλές εξανατολών που νομίζουν ότι μπορούν με λόγια και απειλές να κάμψουν το φρόνιμα, την γενναιότητα και το θάρρος των Ελλήνων. Είναι έτοιμος για πολλές θυσίες προκειμένου να υπερασπιστεί τη πατρίδα, τη θρησκεία την οικογένεια τη δημοκρατία το πολιτισμό .Όταν υπάρχουν δυσκολίες όλοι μαζί γινόμαστε ένα. Μια γροθιά μια φωνή .Εξάλλου τα πρόσφατα γεγονότα με τον κορονοιό είναι για να επαληθεύσουν για μια ακόμη φορά τον τρόπο συνεργασίας, αποφασιστικότητας και αποτελεσματικότητας των Ελλήνων όταν κινδυνεύουν η απειλούνται.
Το σημερινό Μνημόσυνο ας είναι για εμάς τους νεώτερους η απαρχή μιας άλλης σχέσης μεταξύ μας, μια νέα προσπάθεια επιβίωσης υμών των ιδίων αλλά και των παιδιών μας που δύσκολα μπορούν να δεχτούν να καταλάβουν αυτή η χώρα με τους αγώνες, τον πολιτισμό τις αξίες και τα ιδανικά πώς έφθασε εδώ χωρίς πυξίδα , οικονομικά εξαρτημένη και ταπεινωμένη. Εμείς, η δικιά μας γενιά πρέπει να ξανακτίσει, να δώσει αυτό που στερεί και που περιμένουν οι επόμενες γενιές. Ομόνοια, ανθρωπισμό, αλληλουποστήριξη, αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη και ισονομία. Πίστη στο Θεό, αγάπη στο διπλανό, τόλμη και αποφασιστικότητα. Οι μέρες που έρχονται σίγουρα θα μας δυσκολέψουν. Μια πανδημία που δυστυχώς είναι εδώ και μια Τουρκία που βρυχάται, απειλεί και φοβερίζει. Αλήθεια τι μπορούμε να πούμε για τους σημερινούς μάρτυρες, που δίχως σκέψη και φόβο έδωσαν τη ζωή τους για τις επόμενες γενιές; H Πατρίδα μας, δεν ζητά αίμα, θυσία, πόνο και φόβο. Ζητά ανθρωπιά, φιλότιμο, πατριωτισμό και στήριξη του ενός προς τον άλλο. Με αυτό τον τρόπο θα την κάνουμε ξανά μια χώρα περήφανη, ελεύθερη, οικονομικά ανεξάρτητη, όπως μας παραδόθηκε από τις προηγούμενες γενιές, και αυτό το οφείλουμε στον ηρωϊσμό τον πατριωτισμό, την αγάπη, την πίστη των Ελλήνων που πέρασαν πριν από μας και φυσικά και στους σημερινούς ήρωες και μάρτυρες της Γερμανικής θηριωδίας.-
Ας είναι αιωνία η ΜΝΗΜΗ ΣΑΣ ΑΘΑΝΑΤΟΙ ΗΡΩΕΣ ΤΩΝ ΜΟΙΡΩΝ
* Ο κ. Γιώργος Πετρουλάκης είναι συνταξιούχος Δάσκαλος και πρώην Δ/ντής στο Δημοτικό Σχολείο Καπαριανών και τέως Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Μοιρών. Το κείμενο που δημοσιεύουμε είναι η ομιλία του την 14η Ιουνίου 2020 στο μνημόσυνο των «Δέκα Εθνομαρτύρων» στο Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Μοιρών.
