Κείμενο – φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης
Οι καλές ενέργειες πρέπει πάντα να επικροτούνται, και έπραξε άριστα το Δημ Συμβούλιο Γαλιάς και ξεκίνησε εργασίες επιδιόρθωσης Της Κουτσουνάρας, διότι εδώ πρόκειται για μια πολύ παλιά κρήνη στα ανατολικά του χωριού.
Βρίσκεται σε μια βαθειά ρεματιά, και είναι τόσο παλιά, όσο και η Γαλιά, γιατί υπήρχε στο σημείο αυτό ακόμα και από τουρκοκρατίας! Τότε βέβαια ήταν με μία μόνο γούρνα με το όνομα «Γριά Κουτσουνάρα»!
Η κρήνη στα χρόνια που είχε μία γούρνα, είχε και ένα πέτρινο κουτσουνάρι, το οποίο είχε σκαλίσει ο γέρο Δράκος Μαραγκάκης, που έμενε λίγο πιο κάτω στα Δρακακιανά.
Άλλο ένα κουτσουνάρι παρόμοιο είχε φιλοτεχνήσει ο ίδιος, και το προσάρμοσε σε άλλο ένα επίσης καβούσι, που υπήρχε στο σπίτι του ακριβώς από κάτω και δίπλα στη χουρμαδιά, που ήταν λίγο παρακάτω στο ίδιο ρέμα.
Το καβούσι αυτό κάτω από το σπίτι του γέρο Δράκο δεν υπάρχει πλέον, γιατί πιθανόν έχει γκρεμισθεί το χωμάτινο τοίχωμα, και έχει καταπλακωθεί.
Όταν κατασκευάστηκε τσιμεντένια η Κουτσουνάρα στη μορφή που την ξέραμε, πιθανόν το πέτρινο κουτσουνάρι της επενδύθηκε κι αυτό με τσιμέντο, δηλαδή γυάλισε με σκόνη τσιμέντου και βρεγμένο σφουγγάρι, οπότε ήρθε ασορτί με τις γούρνες. Το «γυαλί τσιμέντου» ήταν μια τεχνική της εποχής! Έτσι το κουτσουνάρι αφού μπήκε κάθετα με τις γούρνες, έγινε ένα με την υπόλοιπη κατασκευή, χωρίς να φαίνεται σαν ένα ξένο σώμα, είχε το ιδανικό μέγεθος, χωρίς να πέφτει ούτε μικρό αλλά ούτε και μεγάλο.
(Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στις αναπαλαιώσεις μνημείων, διότι απαιτούν τον δέοντα σεβασμό μας, να μην γίνεται όπως η Γαλιανή Βρύση, που στην δήθεν προσπάθεια «αναπαλαίωσή» της καταστράφηκε ολοσχερώς!)
Τότε που η Γαλιά ήταν το προοδευτικότερο χωριό της Μεσαράς!
Βρισκόμαστε σε μια εποχή από το ΄30 και μετά, τότε που η Γαλιά ήταν πράγματι με ντοκουμέντα, το προοδευτικότερο χωριό της ευρύτερης περιοχής της Μεσσαράς! Ακολούθησε η Πόμπια το Πετρικεφάλι οι Μοίρες και όλα τα υπόλοιπα χωριά
Έχουμε πολλούς λόγους να το τεκμηριώσουμε αυτό, και ένας ήταν, που υπήρχαν πολλοί προοδευτικοί άνθρωποι αλλά και πρόεδροι στο κοινοτικό συμβούλιο της Γαλιάς. Όλοι αυτοί δεν κοιτάζανε μονάχα τις περιουσίες τους, αλλά και το κοινό συμφέρον του συνόλου, ώστε να αφήσουν μια παρακαταθήκη και για τις επόμενες γενιές!
Όλοι οι πρόεδροι τότε, από τον Λεωνιδοβασίλη, τον Δαμιανομανώλη και αργότερα τον Σαλαμανικομιχάλη, όλοι τους έκαναν σπουδαία δουλειά στο χωριό.
Σπουδαία δουλειά όμως στον πολιτισμό του χωριού, έκαναν και οι κατά καιρούς μορφωτικοί σύλλογοι. Την εποχή όντως που φτιάχτηκε η Κουτσουνάρα, ο Γιώργης Μανασάκης και ο παπά Γιώργης, έφτιαξαν τον πρώτο θεατρικό θίασο της Μεσαράς, και επί Γιάννη Γ. Ζαχαριουδάκη αναβίωσαν έθιμα όπως ο Κλήδονας κλπ.
Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Γαλιάς, κι αυτός ήταν σταθμός προόδου για το χωριό, αφού κατάφερε και έφτιαξε το περιβόητο Εργοστάσιο της Γαλιάς!
Μετά την κατοχή, οι χωριανοί κατάφεραν να συσταθεί Αγροτικός Συνεταιρισμός, αρχικά για την προμήθεια λιπασμάτων και άλλων εφοδίων, αλλά στη συνέχεια επεκτάθηκε και σε άλλες δραστηριότητες! Μάζεψαν χρήματα μοιράζοντας μετοχές στους συνέταιρους, από μια δυο μετοχές στον κάθε ένα, πήραν και ένα δάνειο από την αγροτική τράπεζα. Αγόρασαν μια γεννήτρια, τροφοδότησαν το ΄45 με ρεύμα τους κεντρικούς δρόμους και τα σπίτια των μετόχων! Σαν υπεύθυνο υπάλληλο και μηχανικό του εργοστασίου έβαλαν τον Σάββα Ροδουσάκη (Ροδουσόσσαβα).
Μια εποχή, που από τεχνολογικής άποψης, κανένα άλλο χωριό δεν είχε ηλεκτρικό ρεύμα, ούτε η Πόμπια ούτε το Τυμπάκι, ούτε καν οι Μοίρες, κι όμως η Γαλιά είχε! Σιγά σιγά επέκτειναν το κτήριο του ιδιωτικού Εργοστασίου, και έφτιαξαν ιδιωτικό ηλεκτροκίνητο αλευρόμυλο, και επίσης ελαιοτριβείο με ηλεκτροκίνητες μηχανές! Χώρια που το χωριό είχε 12 φάμπρικες, χωρίς αυτές μια του Μονοχώρου και μια στα Ρρογδιανά, και παράλληλα με το Εργοστάσιο δούλευαν τουλάχιστον οι πέντε, για όσους δεν ανήκαν στον Συνεταιρισμό! Ήταν για πολλούς έγκλημα να γκρεμισθεί το εργοστάσιο αυτό, που θα μπορούσε σήμερα να λειτουργήσει σαν μουσείο, αλλά παράλληλα και σαν εκθετήριο με αναρτημένες φωτογραφίες στους τοίχους από παλιούς Γαλινούς, ή από την καθημερινή ζωή του χωριού.~
Η Γαλιά του ‘30 παρ όλο που διέθετε πολλές πηγές νερού, εν τούτοις το χωριό μέσα δεν είχε αρκετό νερό, όμως φτιάχτηκε η κρήνη με την ονομασία «Γαλιανή Βρύση» κατά τους Πανωγαλιανούς, ή «Πάνω Βρύση» κατά τους Κατωγαλιανούς|, που ήταν στη Μεσοχωριά και την τροφόδοτησαν με νερό μέσω σωλήνας από τα 3 συγκοινωνούντα φρεάτια στην περιοχή Κουμπές, σε αρκετά κοντά σε απόσταση! Επειδή κάθε καπάκι φρεατίου αρχικά είχε από πάνω του κουμπελίδικο τσιμεντένιο σκέπαστρο, ήταν δηλαδή καμπυλωτό, ονομάστηκε και η περιοχή «Κουμπές».
Όμως και πάλι δεν ήταν αρκετό το νερό για τις ανάγκες του χωριού, που ήδη σαν χωριό είχε μεγαλώσει πολύ, και τα νερό της Γαλιανής Βρύσης, δεν έφτανε ούτε για το πότισμα των ζώων, και προ πάντων για τη λάτρα του σπιτιού!
Έτσι από τα Καπελωνιανά με αντλίες έστελναν νερό σε μια δεξαμενή που ήταν στο Καλύβι, και έδιναν νερό και σε 7 ή 8 βρύσες που βρίσκονταν στις γειτονιές του χωριού. Και πάλι όμως υπήρχε πρόβλημα λάτρας.
Με απόφαση του συμβουλίου κάλεσαν ένα ξακουστό μάστορα από την Κάρπαθο (Σκαρπαθιώτη) τον Χρόνη τον Καλή, για να φτιάξει και άλλες κρήνες όπου υπήρχαν πηγές νερού.
Σαν ήρθε στη Γαλιά έφτιαξε πρώτα μια κρηνοδεξαμενή στις 20 Δεκεμβρίου του 1928 ανατολικά του Μονοχώρου, την λεγόμενη Μπιστολόβρυση. Πήρε αυτό το όνομα γιατί αρχικά αντί για βρύση είχε ένα σωλήνι σαν πιστολάκι!
Το 1931 επίσης έφτιαξε άλλη μια κρηνοδεξαμενή στα Καπελωνιανά που αποθήκευε και εκείνη το νερό. Είχαν δηλαδή και οι δυο τον λεγόμενο χαζινέ, δηλαδή αποθήκη νερού.
Η περιοχή Καπελωνιανά λέγεται ότι πήρε το όνομα από ένα Τούρκο, τον Καπελώνη, που έμενε εκεί. Και οι δυο κρηνοδεξαμενές είχαν χαμηλά από μια χάλκινη βρύση για να γεμίζουν οι γούρνες τους νερό, και ψηλά δυο κουτσουνάρια πέτρινα για την υπερχείλιση, να τρέχει δηλαδή το νερό να γεμίζουν οι γούρνες. Όμως από αυτά τα πέτρινα κουτσουνάρια έπιναν και οι άνθρωποι νερό.
Το τότε συμβούλιο αποφάσισε επίσης, μια και δεν υπήρχαν ακόμα τα ηλεκτρικά πλυντήρια για τη λάτρα, να βάλει εργολάβο να διαμορφώσει την Γριά Κουτσουνάρα, και να της προσθέσει πολλές γούρνες, γιατί επρόκειτο να γίνουν «τα πλυντήρια του χωριού»!
Πώς χτίστηκε η Γριά Κουτσουνάρα;
Να πούμε πως η κατασκευή της Κουτσουνάρας, ήταν μια ενέργεια των Γαλιανών, που δήλωνε και εκείνη την τότε προοδευτικότητα του χωριού.
Για να μην κουράζονται λοιπόν οι γυναίκες να κουβαλούν από τη Κουτσουνάρα με τα σταμνιά το νερό στο σπίτι τους, αποφάσισαν οι άνδρες του τότε συμβουλίου με πρόεδρο τον Μανώλη Δαμιανάκη (Δαμιανομανώλη), να φτιάξουν τα δημοτικά πλυντήρια στην Κουτσουνάρα, να προσθέσουν δηλαδή πολλές γούρνες, για να πηγαίνουν οι γυναίκες εκεί να πλένουν τα ρούχα τους!
Το έργο το είχε αναλάβει κι αυτό ο Χρόνης ο Καλής από την Κάρπαθο, και σαν έργο ήταν το μοναδικό στο είδος του στη Μεσαρά!
Ήταν μοναδικός ο Καλής στις δύσκολες κατασκευές όπως γέφυρες φουγάρα κλπ, και εκείνος όπως προαναφέραμε είχε φτιάξει και τη κρήνη στα Καπελονιανά και την Μπιστολόβρυση στο Μονόχωρο.
Κάποια γούρνα μάλιστα στη Κουτσουνάρα, έγραφε και ημερομηνία κατασκευής, και πρέπει να ήταν τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1930 έως 1935.
Πράγματι, με κοινοτικά κοντύλια, δηλαδή λεφτά του χωριού, αποφάσισαν να στείλουν δέκα μουλάρια στον Κόκκινο Πύργο να φορτώσουν τσιμέντα και άλλα δέκα στην περιοχή της Παπούρας, με σκοπό να φορτώσουν άμμο, για το χτίσιμο της νέας κρήνης!
Δεν υπήρχαν τότε τσιμέντα στις Μοίρες, και το μονοπώλιο το είχε ο Πετρακογιώργης στον Κόκκινο Πύργο.
Φτιάχτηκε τότε μια θαυμάσια κρήνη αρχικά με 11 γούρνες για πλυσταριά, και μια μεγάλη διπλή δηλαδή, που ήταν και η πρώτη στη σειρά, για χρήση μόνο για πότισμα των ζώων, για να γεμίζουν οι κανίστρες που ήταν χρήσιμες για το πότισμα αργουλίδων! Αργότερα στη μέση και στο τέλος της σειράς των γούρνων, (πιθανόν υπήρχε λόγος), αφαίρεσαν το μεσότοιχο από δυο γούρνες ,ώστε να διπλασιαστεί το μέγεθος τους, με αποτέλεσμα να μείνουν εννέα, δυο μεγάλες και εφτά μικρές.
Eντυπωσιάζει η μελέτη της κατασκευής που έχει σαν αποτέλεσμα την τέλεια λειτουργικότητα της Κουτσουνάρας, και να είναι εύκολο το γέμισμα των γούρνων. Το νερό έρχεται από το επάνω τσιμεντένιο στενό λούκι, για να καταλήξει μέσω του κουτσουναριού στην πρώτη γούρνα.
Εάν κλειστεί η τρύπα της πρώτης μεγάλης γούρνας με πανάκι, αυτομάτως σαν γεμίσει το νερό μεταφέρεται μέσα σε ένα άλλο επίσης στενό λούκι που είναι από κάτω από το επάνω, και έχει τρύπα επάνω σε κάθε γούρνα. Έτσι όποια γούρνα θελήσει κάποιος την γεμίζει εύκολα αφαιρώντας το αντίστοιχο πανάκι, χωρίς να κουβαλάει νερό με τον κουβά! Φυσικά όλες οι γούρνες έχουν μια συνεχόμενη τσιμεντένια ποδιά για το τρίψιμο των ρούχων.
Έκτοτε λοιπόν σαν τελείωσε το έργο, την Γριά Κουτσουνάρα την επισκέπτονταν τουλάχιστον δέκα γυναίκες την ημέρα, και έκαναν τη λάτρα τους. Εκεί είχαν τη ευκαιρία να τα πουν και με τις άλλες συγχωριανές, να καλαμπουρίσουν και να μάθουν τα νέα του χωριού. Πήγαιναν πράγματι όλες οι νοικοκυρές ή με το γαιδουράκι φορτωμένο με τα ρούχα, με τα καζάνια, τις φλοκάτες τις πατανίες και τα παπλώματα και τον κόπανο για να κάνουν την μεγάλη λάτρα τους, κυρίως στο τέλος της σεζόν που άλλαζαν τα καλοκαιρινά με τα χειμωνιάτικα! ! Πήγαιναν και με τα πόδια, όταν τα ρούχα ήταν λιγότερα, Εκεί κάπου πιο πέρα κάποιες ζέσταιναν και το νερό στο καζάνι όσες ήθελαν, και στη συνέχεια τα έπλεναν με αλουσά ή σαπούνι στις γούρνες
Κάθε μια, λέγανε, είχε το δικαίωμα να απασχολήσει δύο γούρνες, στη μια δηλαδή να τα πλένει, και στην άλλη να τα ξεπλένει, αλλά αυτό στην πράξη δεν ίσχυσε διότι δεν ήταν απόλυτο και έτσι δεν τηρήθηκε!
Στο τέλος όταν τα ξέπλεναν ένα- ένα, τα άπλωναν πάνω στους βάτους λίγο πιο πέρα για να στεγνώσουν.
Το βράδυ τα έπαιρναν στην κοφίνα, η ερχόταν πάλι κάποιος με το γαϊδουράκι και τα φόρτωναν και τα πήγαιναν στο σπίτι.
Δεν περνούσε άνθρωπος, ντόπιος η ξένος, πρωί μεσημέρι η βράδυ από την Κουτσουνάρα, που να μην σταματήσει, να πλησιάσει το τσιμεντένιο και καλογυαλισμένο κουτσουνάρι με το τρεχούμενο νερό! Πρώτα να το καθαρίσει από τυχόν φύλλα, να πλύνει τη μούρη του, ή να βρέξει το κεφάλι του όλο κάτω από το δροσερό νερό, και ύστερα να γευτεί το θεϊκό νερό της κρήνης!
Εικάζεται, πως το νερό αυτό έρχεται από το Τουρκί, μια περιοχή της Απλύχνου, και είναι παρακλάδι του νερού του Βοτόμου.
Η Γριά Κουτσουνάρα αρχικά είχε αρκετό ύψος, που έφτανε μέχρι τη μέση μιας γυναίκας, για να μη σκύβει! Όσο δηλαδή ένας κοινός νεροχύτης, Εικάζεται ότι είχε ύψος περίπου 80 εκ του μέτρου, και το ύψος αυτό της έδινε μεγάλη γοητεία! Όμως με τις πλημύρες του ΄35, ο ποταμός κατέβασε μπάζα και χώματα, και χαμήλωσε το ύψος στις γούρνες στους 30 πόντους, με αποτέλεσμα να χαθεί μεγάλο μέρος της γοητείας της!
Τώρα βέβαια είναι ακόμα χειρότερα τα πράγματα!
Νερό πάντως το χωριό μέσα είχε σε αρκετές βρύσες σε όλες τις γειτονιές, όμως την δεκαετία του ‘60 ανέλαβαν οι χωριανοί με πολύ προσωπική εργασία και έξοδα της κοινότητας να φέρουν νερό από πολύ μακριά, από το Τουρκί της Απολύχνου, και έτσι πήγε νερό με βρύση σε κάθε σπίτι!
Η Γαλιά πάντως είχε την τύχη να έχει μια τέτοια πλούσια σε νερό πηγή, την Γριά Κουτσονάρα, και είχε χρέος το χωριό να την σεβαστεί και αυτήν και το νερό.
Ίσως το περίσσευμα της θα μπορούσε να ανέβει στο Καλύβι για να τροφοδοτεί κάποιες δημόσιες βρύσες του χωριού, όπως την Πάνω Βρύση, και φυσικά το Δημοτικό και νηπιαγωγείο, και γιατί όχι και την κρηνοδεξαμενή στα Καπελωνιανά;
Με μεγάλη χαρά πάντως είδαμε το ξεκίνημα των εργασιών της Γριάς Κουτσουνάρας από το νέο Δημ Συμβούλιο του χωριού, μετά τον άγριο βανδαλισμό που υπέστη.
Η όλη προσπάθεια είναι πράξη αξιέπαινη, αν και πιστεύω πως τα νέα παιδιά που την ανάλαβαν, είναι σε θέση να την φτιάξουν ακόμα καλύτερη από ότι ήταν πριν, που για να γίνει αυτό σημαίνει πως έχει ακόμα πολύ δουλειά! Θα μπορούσαμε σαν χωριό να κάνουμε πολλά πράγματα, σε περίπτωση ας πούμε που τελειώσει η διαρρύθμιση του περιβάλλοντος χώρου της Γριάς Κουτσουνάρας, να ηλεκτροδοτηθεί ο χώρος και η διαδρομή, να γίνονται κάθε χρόνο μουσικές εκδηλώσεις με θέμα τον Λευτέρη τον Γαλιανό, δηλ να ονομάζονται «Λευτέρια» ή «Μανασάκεια» ή κάτι παραπλήσιο.
Σχετικές πληροφορίες για το θέμα με την ιστορλια της Κουτσουνάρας , μας τις είπε ο Γαλιανός Μύρος Μαραγκάκης η Μαραγκομύρος, που είναι επίτιμος δημότης Γαλιάς.
Επίσης απ ότι γνωρίζω προσωπικά, έχει πάρει πολλές τιμητικές διακρίσεις από πολλούς και διάφορους φορείς, για τη προσφορά του. Να πούμε και κάτι ακόμα σαν επίλογο, πως ο Μαργκομύρος 95 χρ σήμερα είχε φέρει βαρέως τον βανδαλισμό της Κουτσουνάρας, όμως τώρα με τις εργασίες επιδιόρθωσης αναγάλλιασε η καρδιά του, όπως και όλων των παλαιοτέρων κατοίκων του χωριού!
Μαζί λοιπόν με την επιδιόρθωσή της, με τον καθαρισμό από τα βάτα της Πιστολόβρυσης, διάνοιξη δρόμου για πρόσβαση σε αυτήν και έπεται και η εκκαθάριση από τον βανδαλισμό σκουπιδιών και κοπριάς της κρήνης στα Καπελωνιανά. Ένα μεγάλο εύγε λοιπόν!
