Γράφει ο Γιώργος Δαμιανάκης*
1896-98. Η τελευταία Κρητική Επανάσταση με μεγάλη συμμετοχή Μεσαριτών και χωριανών μας.
«Η Κρήτη κηρύσσεται ανεξάρτητη πολιτεία, υπό την κηδεμονία του Σουλτάνου». Ο πρίγκηπας της Ελλάδας Γεώργιος διορίζεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις, Ύπατος Αρμοστής Κρήτης.
Στην Κρητική κυβέρνηση αρχίζει να λάμπει το «άστρο» του ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, που συγκρούεται και διώχνει τον πρίγκιπα Γεώργιο από την Κρήτη.
1909-1912. Αξιωματικοί της Ελλάδας αποφασίζουν στο Γουδί να φέρουν το Βενιζέλο στην Αθήνα.
Στις εκλογές του 1910 εκλέγεται το κόμμα του, γίνεται πρωθυπουργός και αρχίζει να οργανώνει τον Ελληνικό Στρατό και το Κράτος.
1912- 1920. Η Ελλάδα συμμετέχει σε δύο νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912 , το 1913.
1914-18. Μπαίνει στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο με την Αντάντ, κατά Γερμανών , Βούλγαρων και Τούρκων.
10-8-1920. Στη Συνθήκη των Σεβρών δικαιώνεται η Ελλάδα με αρχηγό τον ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ μεγαλώνει και γίνεται η χώρα των 2 ηπείρων και των 5 θαλασσών.
Σε αυτούς τους πολέμους μεγάλη συμμετοχή είχαν οι ΚΡΗΤΙΚΟΙ, μεταξύ αυτών και ΟΙ ΠΕΤΡΟΚΕΦΑΛΙΑΝΟΙ.
Στο Δημοτικό Σχολείο ο δάσκαλός Α. Βασιλάκης, μας έλεγε ιστορίες από τα κατορθώματα των Χωριανών μας στη Μακεδονία και τη Θράκη που του είχαν διηγηθεί ο Βασιλοδημήτρης ο Τσικναλέξης κ. ά. έφεδροι.
Μικρό παιδί εγώ, τη δεκαετία του 1950-60, άκουγα τον γέρο Καδιανογιώργη να κάθεται στο πεζούλι του Αγίου Πνεύματος και να λέει: «Είχαμε στρατοπεδεύσει κοντά στη Κων/πολη και το ξημέρωμα ακούγαμε τους κοκόρους που λαλούσαν!». Διηγήσεις από το μέτωπο της Μ. Ασίας πολλές από τον Κ. Γεωργιλαδάκη.
Δυστυχώς, δεν έχουμε γραπτές μαρτυρίες από τους αγώνες και τη δράση των χωριανών μας και άλλων συντοπιτών στο Μέτωπο που πήγαν στρατιώτες και πολεμούσαν 10 χρόνια με μικρές διακοπές.
Οι διακοπές και οι άδειες φαίνονται στα βιβλία των Ληξιαρχείων των Δήμων της Κρήτης και αλλού.
Εκεί θα παρατηρήσει ο «ιστορικός ερευνητής» πότε έρχονταν οι σύζυγοι να ζήσουν με την οικογένειά τους, αφήνοντας για λίγο τον πόλεμο!…… Αυτές τις περιόδους ανάπαυλας έχουμε τις περισσότερες γεννήσεις παιδιών στα χωριά. Την περίοδο των πολέμων σύζυγοι-μανάδες και παιδιά με μεγάλο αγώνα, αγωνία και ελπίδα προσπαθούσαν να επιζήσουν, καρτερώντας τον αρχηγό της οικογένειας, το θείο, τον αδερφό.
Μια γιαγιά, μου έλεγε: «Εγώ, παιδί μου, 10 χρόνια πέρασα πολύ δύσκολα. Μοναχή έκανα όλες τις δουλειές και μεγάλωνα τα παιδία που έσπερνε ο παππούς σου κάθε 3-4 χρόνια που ερχόταν!
Από το Αύγουστο του 1920 όλη η Ελλάδα γιόρταζε! Γιόρταζε τα κατορθώματα του Βενιζέλου και του Ελληνικού Στρατού! Το αποκορύφωμα του εορτασμού ήταν στις 15 Δεκέμβρη 1920. Ευχές στο Βενιζέλο έφταναν από όλη την Ελλάδα, από την Κρήτη και από το χωριό μας . Στο διπλανό απόκομμα της εφημερίδας «Νέα Εφημερίς» του Ηρακλείου, με ημερομηνία 19 Δεκεμβρίου 1920 υπάρχουν καταχωρήσεις ευχετηρίων τηλεγραφημάτων για τη γιορτή του Εθνάρχη ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ Βενιζέλου στις 15-12-1920.
ΟΙ ΕΦΕΔΡΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ που υπογράφουν το Τηλεγράφημα:
1.Κωνσταντίνος Τσικνάκης λοχίας. Ο παπα-Κωστής.
- Ιωάννης Πετράκης λοχίας. (Ο εγγονός του Δ. Νικολουδάκη- Πετράκη και της Συρμαλένιας του Γερο-Μιχελιού) ή Συρμαλογιάννης.
- Εμμανουήλ Τσικνάκης λοχίας. Ο Τσικνομανόλης του Χαρίδημου, τραυματίας πολέμου.
4.Τίτος Σπυριδάκης Δεκανέας. Πατέρας Κων/νου Σπυριδάκη, Κατίνας και Δέσποινας Μαρκάκη.
- Σταυριανός Ματθαίου Μιχελινάκης. Πατέρας των Ευθαλίας Μαρκάκη και Κατίνας Μανασσάκη.
- Δημήτρης Σφακιανάκης λοχίας. Παππούς των Δημήτρη , Μανόλη (Σφακιανού) και Άννας Μυρτάκη.
7.Ιωάννης Κανακαράκης. Θείος των Κανακαράκηδων.
- Μιχάλης Ι. Σαββάκης ,ή Μαρκάκης Μιχάλης. Απόγονος του Ξωπατέρα, σύζ. Ευγενίας Βασιλάκη.
- Δημήτρης Βασιλάκης. Γιος της Αικατερίνης Μιχελινάκη και αδερφός του Ευτύχη Βασιλάκη.
- Αλέξανδρος Σαββάκης. Αραπαλέξης.
- Α. Ηλιάκης. Χωριανός από τους Ηλιάκηδες, που παντρεύτηκε σε ξενοχώρι (Πιτσίδια, ή Λούρες; ).
- Ηρακλής Ηλιάκης. Πεθερός της Πηνελόπης και παππούς του Ηρακλή και της Αναστασίας.
- Επαμεινώνδας Γουλιερμάκης. Ανάπηρος πολέμου, συζ. Ευαγγελίας Παυλάκη και νονός του Τσ. Γιώργη.
14.Δημήτρης Μιχελινάκης. Είχε δύο γιους, ο ένας σκοτώθηκε το ’40 και ο άλλος παντρεύτηκε στη Θεσ/νίκη.
15.Εμμανουήλ Τερζάκης. Πατέρας των Αστρινού, Μιχάλη, Κατίνας, Μαρίκας, Νότας κ.ά.
Υπήρχαν και άλλοι έφεδροι που πήγαν στους πολέμους, όμως για διάφορους λόγους άγνοιας, κομματικούς κ.ά. δεν είναι στους ευχέτες.
* Ο Γιώργος Δαμιανάκης είναι συνταξιούχος Δάσκαλος και ερευνητής θεμάτων τοπικής ιστορίας
