Ήταν μια σημαντική και πολύνεκρη μάχη και για τους Γερμανούς και για τους αντάρτες. Οι Γερμανοί ήθελαν με μια εκτεταμένη επιχείρηση και καλά οργανωμένη να βάλουν τέλος στο αντάρτικο της περιοχής Ψηλορείτη. Όντας άριστα πληροφορημένοι από την αντικατασκοπία τους και δυστυχώς από τους Εφιάλτες (γερμανόδουλους τους λέει ο Πετρακογιώργης στα απομνημονεύματά του) καταστρώνουν με ακρίβεια το σχέδιό τους.
Ο Πετρακογιώργης και τα παλικάρια του βρίσκονται στη θέση Πριγιός (προς τη Νίδα). Οι κινήσεις των ζωοκλεφτών, των δωσίλογων και των Γερμανών τους κρατούν σε κινητικότητα και επαγρύπνηση.
Παρασκευή 13 Αυγούστου. Η ομάδα θέλει να βρει πλεονεκτικό μετερίζι. Όμως εκτός από Έλληνες ήταν και χριστιανοί. Η μεγάλη σκόλη της Παναγίας πλησίαζε. Ήθελαν να επικοινωνήσουν με το Θεό είχαν δώσει λοιπόν στον ηγούμενο του Βροντησιου τόπο συνάντησης για να λειτουργηθούν και να κοινωνήσουν. Το
μυστήριο έγινε και η ομάδα γύρισε προσεκτικά στο μετερίζι.
Σάββατο 14 Αυγούστου. Ο Πετρακογιώργης και 20 παλικάρια ετοιμάζονται για τη γιορτή της επόμενης μέρας. Οι υπόλοιποι το είχαν κατέβει με προφύλαξη στα χωριά τους για να δουν τις οικογένειες τους. Στο λημέρι υπάρχει ετοιμασία κινητικότητα. Άλλοι φρουρούσαν, άλλοι καταστρώνανε σχέδια κι άλλοι ετοίμαζαν το δείπνο της γιορτής. Νήστευαν και είχαν κρατήσει για λαμπρή λαγούς και ένα τράγο, αγορασμένο από του Γενάρη.
Το Σάββατο το βράδυ τελείται ο Μυστικός Δείπνος. Η αίσθηση του κινδύνου και τα χορατά δένονται με μια λεβεντιά. Μόλις άρχισε να χαράζει ο οιωνοσκόπος και ανήσυχος Ψαρόκωστας αντιλαμβάνεται τους Γερμανούς.
Συναγερμός στην ομάδα. Ο αρχηγός διατάσσει πορεία προς τα δυτικά, όμως οι φρουροί Χατζομανώλης και Μπίλιος αναφέρουν ότι από το Δρακόλακα μέχρι τον Πόρο του Σταυρού ανεβαίνουν πολυάριθμοι Γερμανοί.
Στα Βορίζια ο εχθρός έχει μαζέψει τους χωριανούς στο Καύκαλο. Την είδηση αυτή έρχεται λαχανιασμένος να την επιβεβαιώσει ο Τσελεκοδιονύσης, το δοξασμένο παλικάρι του Ψηλορείτη, όπως τον χαρακτηρίζει ο Πετρακογιώργης. Ψάχνοντας για ασφαλέστερο μετερίζι αποδέχονται τη γνώμη του Διονύση, του Μανουσομανώλη, του Μπαλάσκα και του Ψαρογιώργη, που ήξεραν καλύτερα τον τόπο, να περάσουν προς του Ρούβα.
Με το δάχτυλο στη σκανδάλη οι πρώτοι, Μπαλάσκας, Ψαρογιώργης, Διονύσης και Μανουσομανώλης πατούν τον Πόρο του Τραχηλιού που είναι ζωσμένο καλά από πάνοπλους Γερμανους και πολυβόλα.
Οι Γερμανοί αξιωματικοί διατάσσουν επίθεση και ο Πετρακογιωργης λέει τότε στα παλικάρια του: “Παιδιά, βαράτε στο ψαχνό γιατί έχουμε λίγα πολεμοφοδια. Το τελευταίο βόλι δικό σας”.
Πρώτος νεκρός πέφτει ένας Γερμανός, αξιωματικός. Οι Γερμανοί σοκάρονται, όμως, η μάχη ξαναρχίζει. Σκοτώνεται ο Ν. Σαρτζετάκης απ’ την Κρύα Βρύση. Ο αρχηγός εμψυχώνει. Σε λίγο το Τραχήλι γίνεται κόλαση. Ταχυβόλα όλμοι, χειροβομβίδες.
Ο Σκουρομανώλης σώζεται από μια ροπή ως εκ θαύματος. Ο Ψαρογιώργης πλήττεται με πέντε τραύματα. Τραυματίζεται επίσης, ο Μανουσομανώλης και ο Μπαχρής. Ο αείμνηστος Διονύσης τραυματίζεται θανάσιμα και σε λίγο ξεψυχά πάνω στο βράχο.
Σκοτώνεται ο Κων/νος Αποστολάκης από τη Μιαμού. Σε λίγο έπεσε ο Κρυοβρυσανάκης Γεωργ. από τη Λοχριά. Ο Λιανουδάκης ο Πολύδωρος τραυματίζεται βαριά και αργότερα υποκύπτει. Στη συνέχεια σκοτώνεται ο Χαραλ. Κατσουγκρης από τη Λοχριά και ο Αλέξης Ανυφαντάκης από τον Πλάτανο Αμαρίου.
Η μάχη ήταν σκληρή σαν το τοπίο, ο ήλιος καυτός σα Καμίνι κι ο εχθρός πάνοπλος με το πλεονέκτημα του κλοιού και του Πυροβολικού. Οι αντάρτες εκεί, κατάσαρκα στον ήλιο και το θάνατο μέσα στην κόλαση τις κάψες και του μπαρουτιού.
Κορμιά ξαπλώνονταν νεκρά πάνω στις φασκομιλιές και τις πέτρες. Ματώθηκε η πέτρα, ματώθηκε το όπλο, ματώθηκε και τ’ ανεμοδαρμένο κατσοπρίνι από το χέρι του σκοτωμένου. Δεν υπάρχει ώρα για να δέσουν τις πληγές με μια λουρίδα πουκάμισο και λίγο δίχταμο. Ο ιδρώτας μουσκεύει τα ρούχα.
Το αίμα ξεραίνεται γρήγορα στην κάψα. Ο σύντεκνος, νεκρός, ο χωριανός λαβωμένος, δίπλα στα πέντε μέτρα, σφίγγει την πληγή να βαστάξει, να αντέξει, όμως δεν αντέχει να δει την πατρίδα ελεύθερη.
Η μάχη κράτησε ως αργά, ο ήλιος έγειρε. Νεκροί αντάρτες εφτά. Αυτοί που μένουν προσπαθούν τώρα να δέσουν τα τραύματα. Είναι οι περισσότεροι βαριά λαβωμένοι.
Ο αρχηγός σημειώνει στο ημερολόγιο του: “Οι Γερμανοί τρομαγμένοι παίρνουν τους αμέτρητους τραυματίες του και
συμπτύσσονται, εγκαταλείποντας 33 νεκρούς στο πεδίο της μάχης”.
Το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής έστειλε ειδικούς για να μελετήσουν από κοινού με τους αντάρτες, τις συνθήκες και την εξέλιξη του γεγονότος της μάχης. Και διαβίβασε συγχαρητήρια για τη νίκη και τη συμπάθειά τους στους συγγενείς των θυμάτων. Η Βρετανική έκθεση και οι πίνακές της που αφορούν τον τομέα Κρήτη 41-45 αναφέρουν τη μάχη στο Τραχήλι σε ιδιαίτερο κεφάλαιο.
Τα Βορίζα πυρπολήθηκαν και αργότερα άλλα χωριά της περιοχής, Μαγαρικάρι, Καμάρες, Λοχριά, Γερακάρι, Βρύσες, Καρδάκι, Ανω Μέρος.
Και μετά οι φυλακίσεις, οι όμηροι, οι εκτελέσεις. Από τη Γέργερη, τον Σοκαρά μέχρι το Αρκάδι τον Αι Βασίλη, απ’ όπου κι αν περάσει κανείς, θα δει ήρωα με πανύψηλες στήλες με ονόματα εκτελεσθέντων. Οι άνθρωποι εκεί δεν έχουν βγάλει ακόμα τα μαύρα ρούχα.
Ο Κρητικός με το μαύρο πουκάμισο, η Κρητικιά με το μαύρο τσεμπέρι. Στην περιοχή αυτή, όπως και σε άλλες, Κάντανος, Βιάννος, Καλάβρυτα, Καισαριανή κ.λπ. Οι Ναζί ήταν όχι μόνο σκληροί αλλά και παράφρονες, όπως και η ιδεολογία τους.
Η Κρήτη πλήρωσε ακριβά αυτή τη φασιστική ψύχωση. Στην ηρωική γενιά του 40 έλαχε ο κλήρος να αντιμετωπίσει αυτόν τον εφιάλτη, αυτή την παραφροσύνη και να γράψει όπως το ’21 το έπος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
