Του Δακανάλη Μανόλη του Μιχ. πρώην Αγρονόμου
Το 1943 ολόκληρη η Ελλάδα στέναζε κάτω από τη Γερμανική μπότα. Παντού υπήρχε καταχνιά, μαυρίλα και σιωπή, την οποία σπούσαν μόνο ο ερχομός της ερπύστριας και οι φονικές ριπές των όπλων. Στα βουνά της Κρήτης υπήρχε παντού ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ από τις πρώτες κιόλας μέρες μετά τη Μάχη της Κρήτης, για να αντιμετωπίσουν τις ορδές των φασιστών. Αντίσταση έγινε μεγάλη όπως είχε προτάξει ο μέγιστος των θεών Δίας, τον οποίο γέννησαν και μεγάλωσαν οι Κρητικοί στη Νίδα. ΄Ετσι τα σκουτάρια άναψαν και ο ουρανός ξέρναγε φωτιά και μολύβι.
Στις 2 Ιουνίου 1941 ο κτηνοτρόφος Μανώλης Μπαντουβάς από τις ΄Ανω Ασίτες Μαλεβυζίου ίδρυσε αντάρτικη ομάδα. Στα μέσα Ιουνίου 1941 ο Γιώργης Πετράκης ή Πετρακογιώργης ίδρυσε αντάρτικη ομάδα στα νότια του Ψηλορείτη. Την 1-7-1941 σχημάτισε ομάδα ο κτηνοτρόφος Γιάννη Κατσιάς στα Σφακιά. Στις 15 Αυγούστου 1941 ημέρα της Παναγίας στο σπίτι του Γιάννη Δραμουντάνη ή Στεφανογιάννη ίδρυσαν οι Ανωγειανοί άλλη αντάρτικη ομάδα με αρχηγό τον Καπετάν Στεφανογιάννη, που δρούσε στα βόρεια του Ψηλορείτη. Επίσης συνεστήθησαν πολλές αντάρτικες ομάδες, όπως η Α.Ε.Α.Κ. του Ανδρέα Παπαδάκη στα Χανιά, η οργάνωση του Κρουσώνα του Καπετάν Γρηγοράκη ή Σατανά, η οργάνωση του Β. Πατεράκη στο Κουστογέρακο, η Ε.Ο.Χ.Α στη Νεάπολη, η οργάνωση του στρατηγού Μάντακα στα Λευκά ΄Ορη, οι μυστικοί πυρήνες του παπά Νικολή στη Βαγιονιά, του Αντώνη Μπετεινάκη στις Αρχάνες, του Αλέξανδρου Κοκονά στο Αμάρι, του Γιάννη Χρονάκη στο Καρουζανό Πεδιάδας, του Δαβίδ Παπαδάκη στη Χερσόνησο, η «Φιλική Εταιρεία» στη Σητεία, ομάδα του Αδάμη Κρασανάκη στο Οροπέδιο Λασιθίου, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ – ΕΛΑΣ) στις 27-9-1941 που κάλυπτε όλη την Ελλάδα και άλλες.
Με τη λήξη του έτους 1943 και την Ανατολή του νέου ελπιδοφόρου έτους 1944, ο Αρχηγός Εθνικής Αντίστασης Γιάννης Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης απηύθυνε μήνυμα προς τους κατοίκους του Πάνω Μυλοποτάμου.
Μόλις κυκλοφόρησε το μήνυμα του Αρχηγού στις αρχές του Γενάρη στο Πάνω Μυλοπόταμο, οι πληροφοριοδότες της γερμανικής κατασκοπείας – αντικατασκοπίας ανέφεραν σχετικά στον αρχηγό πληροφοριών ταγματάρχη Μπάουρ και μάλιστα του παρέδωσαν και αντίγραφο του μηνύματος. Ολόκληρη η γερμανική ιεραρχία εξοργίστηκε με τη θρασύτητα του Αρχηγού αυτού, που είχε το θάρρος να κυκλοφορήσει ενυπόγραφο μήνυμα. ΄Ετσι αποφάσισαν την εξόντωσή του το γρηγορότερο. Ανέθεσαν δε την όλη επιχείρηση στον υποστράτηγο Βάλτερ Μύλλερ. Ολόκληρο ένα μήνα περίμενε ο Βάλτερ για να καλύψει ο βαρύς χειμώνας την περιοχή της Νίδας και των Ανωγείων με χιόνια. Έτσι θεωρούσε δεδομένο, ότι με τόσα χιόνια και κρύο η αντάρτικη ομάδα και οι εκπρόσωποι του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής με τους ασυρμάτους, θα έμεναν μέσα στα Ανώγεια.
Στις 12-13 Φεβρουαρίου 1944 μια νύχτα βροχερή, παγερή, με διαπεραστικό κρύο, θα έλεγα θλιμμένη, οι Γερμανοί με μεγάλες δυνάμεις έκαναν πλήρη κύκλωση των Ανωγείων. Με το ξημέρωμα οι γερμανικές περιπολίες καλούσαν τους κατοίκους να συγκεντρωθούν στην αυλή του Κάτω Δημοτικού Σχολείου. Συνέλαβαν διάφορα άτομα γιατί δεν είχαν πάει στη συγκέντρωση και τους θεώρησαν ύποπτους.
Ο Γιάννης Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης για λόγους πρόνοιας είχε διανυκτερεύσει στο σπίτι του αδελφού, που βρίσκονταν στη δυτική συνοικία στα Σπυθουριανά. Μόλις αντιλήφθηκε το μπλόκο των Γερμανών, πήρε μια βούργια στην πλάτη άοπλος με μπαστούνα και έκανε το βοσκό. Προσπάθησε να φύγει από τα δυτικά, αλλά συνάντησε γερμανικό φυλάκιο και άλλαξε πορεία προς τα νότια. Δεν άργησε όμως να διαπιστώσει, ότι και από εκεί υπήρχαν φυλάκια, έτσι δεν μπόρεσε να διαφύγει από πουθενά. Στη θέση «Γερακούλι» είδε μια μικρή σπηλιά την είσοδο της οποίας κάλυπταν θάμνοι και βάτοι, μπήκε μέσα και έκαψε όλα τα πειστήρια. Μετά βγήκε έξω φεύγοντας αμέριμνος, τον είδαν όμως οι άνδρες του πλησιέστερου φυλακίου και τον συνέλαβαν. Τον έδωσαν πισθάγκωνα και τον οδήγησαν στο Κάτω Δημοτικό Σχολείο.
Όταν είδαν οι συγκεντρωμένοι Ανωγειανοί δεμένο τον Αρχηγό τους, να τον οδηγούν στον ανώτερο Γερμανό αξιωματικό, ξέσπασαν σε θρήνους και οδυρμούς.
Μετά από λεπτομερή εξέταση και μάλλον με υπόδειξη έμπιστου προδότη, προέβησαν στην ταυτοποίηση του καταζητούμενου Αρχηγού.
Αμέσως έγινε έκτακτο στρατοδικείο και του ανακοίνωσαν την καταδίκη του σε θάνατο και την άμεση εκτέλεση της ποινής του. Στο άκουσμα της ποινής ο γενναίος ψύχραιμος σταυραετός του Ψηλορείτη δε λύγισε έμεινε ατάραχος. Τους είπε να τον εκτελέσουν έξω από το χωριό μακριά από τα μάτια των παιδιών και των γυναικών. Ίσως το πλήθος να μην κρατιόταν βλέποντας την εκτέλεση του Αρχηγού και να δημιουργούνταν άλλες τρομακτικές συνέπειες.
Του έκαναν δεκτή την τελευταία του επιθυμία, τον οδήγησαν στη θέση «Ξέρακα» και πήραν θέσεις οι εκτελεστές του. Αν και ήταν με τις χειροπέδες, πήδησε ένα τράφο και έφευγε τρεχάτος, ενώ ταυτόχρονα του έριχναν με τα αυτόματα. Έφθασε στην άκρη του αγρού και ούτε μια σφαίρα δεν τον βρήκε. Τη στιγμή όμως που πηδούσε το δεύτερο τράφο, από το απέναντι Γερμανικό φυλάκιο τον θέρισε μια ριπή οπλοπολυβόλου, ενώ ήταν ακόμα στον αέρα. Ο σταυραετός του Ψηλορείτη και ο ήρωας των Ανωγείων ήταν πλέον νεκρός. Επικράτησε παγωμάρα σε όλους τους Ανωγειανούς, αλλά και στους πατριώτες της Κρήτης για τον άδικο χαμό του.
Ο Γερμανός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης Μπούρνο Μπρόιερ με το επιτελείο του μόλις πληροφορήθηκαν την εκτέλεση του Στεφανογιάννη, την θεώρησαν εξαιρετική επιτυχία και εξέδωσαν δελτίο πληροφοριών σε όλες τις Γερμανικές υπηρεσίες της Κρήτης, οι οποίες πανηγύρισαν το γεγονός.-
Πηγές: Ι.- Τα παραπάνω στοιχεία προέρχονται από τις εκθέσεις της Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων ο Ψηλορείτης προς το Υπουργείο Εθνικής ΄Αμυνας που βρίσκονται στο αρχείο της.
2.- Βιβλίο Γερμανοϊταλική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-45 του Γιώργη Κάββου 1991.
3.- Παραθέτουμε το μήνυμα του Καπετάν Στεφανογιάννη, που βρίσκεται στο αρχείο της Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων στο φάκελο του έτους 1943 με αριθμό καταχώρισης 177.
Πηγή: mires46.blogspot.gr
