Μια πρωτότυπη εμπειρία βιωματικής μάθησης, ακαδημαϊκής έρευνας, καλλιτεχνικής δημιουργίας και αναψυχής ολοκληρώθηκε με επιτυχία το καλοκαίρι του 2023, στην κορυφή των Αστερουσίων και στα νότια παράλια του Ηρακλείου Κρήτης, στο πλαίσιο ενεργειών της Ιεράς Μονής Κουδουμά για την αναβίωση του λησμονημένου πανεπιστημιακού κέντρου που λειτούργησε τον 14ο αι. στα Αστερούσια και για την επαναλειτουργία του, υπό τη μορφή πρότυπου κέντρου μελέτης και ερευνών των προκλήσεων της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο πολιτισμό. Ακαδημαϊκοί εικαστικών, καθηγητές θεολογίας, ζωγράφοι, καλλιτέχνες ψηφιακών τεχνών, επαγγελματίες φωτογράφοι και σκηνοθέτες, μαζί με 16 φοιτητές και ερευνητές φιλοξενήθηκαν, δωρεάν, στα απομονωμένα Αστερούσια Όρη της νότιας Κρήτης και συναντήθηκαν με ιερομόναχους, αγιογράφους, τοπικούς κατοίκους και τεχνίτες, για να μελετήσουν βιωματικά την αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου να επεξεργάζεται υλικά στοιχεία της φύσης, χώματα, χρώματα και μορφές, για να εικονοποιεί θεατές και αθέατες πτυχές της καθημερινότητας και της λατρευτικής ζωής.
Πρόκειται για ένα πρότυπο ερευνητικό εγχείρημα εναλλακτικής μάθησης και ψυχαγωγίας (edutainment), με τον τίτλο /i’ko.na/, για τη μελέτη της “Εικονικής” πραγματικότητας στη διαχρονία της ελληνικής εικαστικής παράδοσης και του οπτικού πολιτισμού. Σχεδιάστηκε από τον οργανισμό έρευνας, καινοτομίας και πολιτισμού: LOOX.Media, υπό την επιστημονική και καλλιτεχνική επιμέλεια των εικαστικών νέων μέσων Λουκά Ζιάρα και Χρήστου Καλαϊτζόγλου, σε συνεργασία με την Ιερά Μονή Κουδουμά και αγκαλιάστηκε από φοιτητές, αποφοίτους και καθηγητές της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας, της Θεολογικής Σχολής Αθηνών και του Τμήματος Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου, ενώ χρηματοδοτήθηκε από οικονομικούς πόρους του οργανισμού LOOX.Media και της Ιεράς Μονής Κουδουμά, ως μια προσπάθεια ενδυνάμωσης της διασύνδεσης της ορθόδοξης παράδοσης με την καλλιτεχνική δημιουργία, την επιστημονική έρευνα και τον σύγχρονο πολιτισμό. Υποστηρίχθηκε από την Περιφέρεια Κρήτης και τον Δήμο Γόρτυνας, ενώ η πρόταση: «Βιωματικό εργαστήριο έρευνας, καλλιτεχνικής δημιουργίας και ανάδειξης των άυλων στοιχείων εικονογραφικής τέχνης στα κεντρικά Αστερούσια Όρη: “/iˈko.na/”» αξιολογήθηκε θετικά από το Υπουργείο Πολιτισμού και υλοποιήθηκε υπό την αιγίδα και οικονομική επιχορήγησή του, με αφορμή την επέτειο συμπλήρωσης είκοσι χρόνων από την υιοθέτηση της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO 2003).
Η έναρξη των εργασιών πραγματοποιήθηκε με την ένθερμη υποδοχή των συμμετεχόντων από τον Ηγούμενο της Ιεράς Μονής Κουδουμά Αρχιμανδρίτη Μακάριο Σπυριδάκη, στις 17 Αυγούστου, στο μετόχι των Τριών Ιεραρχών, στο Λουσούδι, στην κορυφή των Αστερουσίων, παρουσία του αντιδημάρχου Γόρτυνας κ. Κουμιανάκη, του προέδρου του Δημ. Συμβουλίου Γόρτυνας κ. Δεσδενάκη, του δημάρχου Γόρτυνας κ. Κοκολάκη και πλήθος παραγόντων τοπικής αυτοδιοίκησης και κατοίκων, στον ίδιο τόπο όπου ο λόγιος και μοναχός Ιωσήφ Φιλάγρης λειτούργησε τον 14ο αιώνα πνευματικό κέντρο και σχολή πανεπιστημιακού επιπέδου.
«Καλωσορίζουμε τους πρώτους φοιτητές και καθηγητές του “πανεπιστημίου αγιότητας”, που έρχονται για μια μοναδική εκπαιδευτική εμπειρία μάθησης. Στο πανεπιστήμιο αυτό… θα βρείτε μόνο ΕΡΕΙΠΙΑ και ΣΙΩΠΗ. Δείτε τα Ερείπια, τα ποτισμένα από τα δάκρυα της προσευχής και το αίμα των μαρτυρησάντων και ακούστε τη Σιωπή που φανερώνει τη λησμονιά και την εκκωφαντική ησυχία της πνευματικότητας των Αστερουσίων. Εύχομαι η μέρα αυτή να αποτελέσει τη γενέθλιο ημέρα ανα-γέννησης αυτού του πρωτοποριακού πνευματικού διδασκαλείου που λειτούργησε τον 14ο αιώνα, υπό την μορφή πανεπιστημιακής σχολής, από τον λόγιο και μοναχό Ιωσήφ Φιλάγρη. Αντάξιοι συνεχιστές αυτού του πνευματικού φάρου, ευχόμαστε η πρόκληση αυτή να οικοδομήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις λειτουργίας ενός πρότυπου κέντρου μελέτης και ερευνών των προκλήσεων της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο πολιτισμό, στον πολιτισμό του τώρα, στη συγχρονία και συνύπαρξη Ορθοδοξίας, κοινωνίας και ανθρώπου, νυν και αεί». Ηγούμενος Ιεράς Μονής Κουδουμά Αρχιμανδρίτης Μακάριος Σπυριδάκης.
Στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, 15 ημερών, που ακολούθησε, οι 33 συμμετέχοντες, καθηγητές, φοιτητές και ερευνητές είχαν την ευκαιρία, να γνωρίσουν την τοπική ιστορία από τον συγγραφέα κ. Ζαχαρία Καλοχριστιανάκη, να ξεναγηθούν στους θρύλους και την τοπική παράδοση από τον λαογράφο κ. Γιώργη Σταματάκη και τον θεολόγο κ. Νίκο Σταματάκη, να έρθουν σε επαφή με την τοπική καλλιτεχνική δραστηριότητα μέσα από το αγιογραφικό έργο του εικαστικού π. Ιλαρίωνα Σταματάκη και τις εισηγήσεις των συντηρητών έργων τέχνης κ. Νίκου Σισαμάκη και κας Έφης Τσίτσα. Παράλληλα, εμπνεύστηκαν από τις εικονογραφίες που εντοπίζονται στα ορθόδοξα —και όχι μόνο— πολιτιστικά μνημεία των κεντρικών Αστερουσίων και με την κατάλληλη επιστημονική και καλλιτεχνική επίβλεψη των καθηγητών αγιογραφίας της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας κ. Δημοσθένη Αβραμίδη και κας Ολυμπιάδος Κελαϊδή, πειραματίστηκαν στην τοιχογραφική τέχνη της Νωπογραφίας, δοκιμάζοντας αρχαίες τεχνικές ζωγραφικής σε νωπό κονίαμα, πρακτικές επεξεργασίας και παραγωγής χρωμάτων από γαίες και πετρώματα, σε μια προσπάθεια αναζήτησης υλικών και άυλων στοιχείων πολιτιστικής κληρονομιάς, ως πηγή έμπνευσης για τη σύγχρονη δημιουργία.
Έρευνα, καινοτομία και ορθόδοξος πολιτισμός στην καρδιά των Αστερουσίων.
Παράλληλα, οι καθηγητές της Θεολογικής Σχολής Αθηνών κ. Σωτήριος Δεσπότης και κ. Αθανάσιος Αντωνόπουλος υποστήριξαν θεολογικά το εγχείρημα, δίνοντας βάση στις προοπτικές διαλόγου μεταξύ σύγχρονης εικαστικής δημιουργίας και ορθόδοξης παράδοσης, τέχνης και θεολογίας, ορθόδοξου πολιτισμού και ψηφιακών εργαλείων επικοινωνίας & έρευνας και μέσα από τη συνομιλία με τους ερευνητές και εικαστικούς από τον ευρύτερο χώρο των τεχνών, της επικοινωνίας και των ψηφιακών τεχνολογικών μέσων, συνέλεξαν τα κατάλληλα υλικά τεκμηρίωσης, ώστε οι συμμετέχοντες εικαστικοί νέων μέσων του προγράμματος, να αναπτύξουν καινοτόμες τεχνικές ψηφιακής τεκμηρίωσης και ψηφιακής αποκατάστασης των τοιχογραφιών, με έμφαση σε τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) και επαυξημένης πραγματικότητας (AR), για την εύρεση ελλειπόντων τμημάτων και την ενδοσυμπλήρωση περιεχομένου (inpainting) για τη διασφάλιση της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, πρακτικών, γνώσεων και δεξιοτήτων στις επόμενες γενιές.
Ένα πρότυπο κέντρο ερευνών των προκλήσεων της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο πολιτισμό, στην καρδιά των Αστερουσίων.
Τέλος, μέσω του διεπιστημονικού διαλόγου που αναπτύχθηκε, οι συμμετέχοντες προσδοκούν να αναδείξουν τα άυλα στοιχεία τοπικής εικονογραφικής τέχνης που εντοπίζονται στα ορθόδοξα μνημεία της περιοχής και να συμβάλουν στην ψηφιακή τεκμηρίωση, ανάδειξη και διαφύλαξη της τέχνης της Νωπογραφίας στα κεντρικά Αστερούσια. Παράλληλα, εύχονται οι προσπάθειες της Ιεράς Μονής Κουδουμά για την αναβίωση του πρωτοποριακού πνευματικού διδασκαλείου που λειτούργησε τον 14ο αιώνα, να τελεσφορήσουν και το «Πρότυπο κέντρο μελέτης και ερευνών των προκλήσεων της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο πολιτισμό», να αναγεννηθεί και να συνεχίσει να υποδέχεται τους μελλοντικούς ερευνητές.
Εύχεσθε, να βλέπουμε με καθαρότητα το Φως, να επιλέγουμε δια αυτού, αυτό το Φως να φωτίζει την αναξιότητά μας. Να διακονούμε οποιαδήποτε πνευματική προσπάθεια δείχνει το Φως. Γιατί όταν το Φως μοιράζεται, η αγάπη ομοιάζει με την πίστη, ομοιάζει και με την ελπίδα. Γίνονται Ένα! Ένα Πρόσωπο! Ένας πόθος!
Βάζουμε την προαίρεση, αν η «εικόνα» είναι ευλογημένη, ας φανερωθεί. Και τότε η εικόνα θα ομοιάζει με το πρωτότυπο!
Εύχεστε ο ευλογημένος αυτός τόπος να καταφέρνει να ρίχνει φως στις προκλήσεις της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο πολιτισμό,
στον πολιτισμό του τώρα, στη συγχρονία και συνύπαρξη Ορθοδοξίας, κοινωνίας και ανθρώπου.
Περισσότερες πληροφορίες:
www.loox.media
mail: loox@media.gr
Τηλ: 6986582771 (Λουκάς Ζιάρας), 6974852023 (Αρχιμ. Μακάριος Σπυριδάκης)
Πηγή: imkoudouma.gr
